Oxirat xaqidagi hadis

Assalomu alaykum! Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: qiëmat kuni Alloh keladi va men sizlarni robbingizman deydi. Odamlar avvaliga ikkilanadilar. Mana shu ma’noda hadis bormi?
«Zikr ahlidan so‘rang» hay’ati:
– Va alaykum assalom! “Sahihul muslim”da keladi: 80-bob. (Allohni) ko‘rish kayfiyati haqidaحَدَّثَنِي زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ، حَدَّثَنَا يَعْقُوبُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، حَدَّثَنَا أَبِي، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَزِيدَ اللَّيْثِيِّ، أَنَّ أَبَا هُرَيْرَةَ أَخْبَرَهُ، أَنَّ نَاسًا قَالُوا لِرَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: يَا رَسُولَ اللهِ، هَلْ نَرَى رَبَّنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «هَلْ تُضَارُّونَ فِي رُؤْيَةِ الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ؟» قَالُوا: لَا، يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: «هَلْ تُضَارُّونَ فِي الشَّمْسِ لَيْسَ دُونَهَا سَحَابٌ؟» قَالُوا: لَا يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: «فَإِنَّكُمْ تَرَوْنَهُ كَذَلِكَ، يَجْمَعُ اللهُ النَّاسَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَيَقُولُ: مَنْ كَانَ يَعْبُدُ شَيْئًا فَلْيَتَّبِعْهُ، فَيَتَّبِعُ مَنْ كَانَ يَعْبُدُ الشَّمْسَ الشَّمْسَ، وَيَتَّبِعُ مَنْ كَانَ يَعْبُدُ الْقَمَرَ الْقَمَرَ، وَيَتَّبِعُ مَنْ كَانَ يَعْبُدُ الطَّوَاغِيتَ الطَّوَاغِيتَ، وَتَبْقَى هَذِهِ الْأُمَّةُ فِيهَا مُنَافِقُوهَا، فَيَأْتِيهِمُ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فِي صُورَةٍ غَيْرِ صُورَتِهِ الَّتِي يَعْرِفُونَ، فَيَقُولُ: أَنَا رَبُّكُمْ، فَيَقُولُونَ: نَعُوذُ بِاللهِ مِنْكَ، هَذَا مَكَانُنَا حَتَّى يَأْتِيَنَا رَبُّنَا، فَإِذَا جَاءَ رَبُّنَا عَرَفْنَاهُ، فَيَأْتِيهِمُ اللهُ تَعَالَى فِي صُورَتِهِ الَّتِي يَعْرِفُونَ، فَيَقُولُ: أَنَا رَبُّكُمْ، فَيَقُولُونَ: أَنْتَ رَبُّنَا، فَيَتَّبِعُونَهُ، وَيُضْرَبُ الصِّرَاطُ بَيْنَ ظَهْرَيْ جَهَنَّمَ، فَأَكُونُ أَنَا وَأُمَّتِي أَوَّلَ مَنْ يُجِيزُ، وَلَا يَتَكَلَّمُ يَوْمَئِذٍ إِلَّا الرُّسُلُ، وَدَعْوَى الرُّسُلِ يَوْمَئِذٍ: اللَّهُمَّ سَلِّمْ، سَلِّمْ، وَفِي جَهَنَّمَ كَلَالِيبُ مِثْلُ شَوْكِ السَّعْدَانِ، هَلْ رَأَيْتُمُ السَّعْدَانَ؟» قَالُوا: نَعَمْ، يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: «فَإِنَّهَا مِثْلُ شَوْكِ السَّعْدَانِ، غَيْرَ أَنَّهُ لَا يَعْلَمُ مَا قَدْرُ عِظَمِهَا إِلَّا اللهُ، تَخْطَفُ النَّاسَ بِأَعْمَالِهِمْ، فَمِنْهُمُ الْمُؤْمِنُ بَقِيَ بِعَمَلِهِ، وَمِنْهُمُ الْمُجَازَى حَتَّى يُنَجَّى، حَتَّى إِذَا فَرَغَ اللهُ مِنَ الْقَضَاءِ بَيْنَ الْعِبَادِ، وَأَرَادَ أَنْ يُخْرِجَ بِرَحْمَتِهِ مَنْ أَرَادَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ، أَمَرَ الْمَلَائِكَةَ أَنْ يُخْرِجُوا مِنَ النَّارِ مَنْ كَانَ لَا يُشْرِكُ بِاللهِ شَيْئًا، مِمَّنْ أَرَادَ اللهُ تَعَالَى أَنْ يَرْحَمَهُ، مِمَّنْ يَقُولُ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، فَيَعْرِفُونَهُمْ فِي النَّارِ، يَعْرِفُونَهُمْ بِأَثَرِ السُّجُودِ، تَأْكُلُ النَّارُ مِنِ ابْنِ آدَمَ إِلَّا أَثَرَ السُّجُودِ، حَرَّمَ اللهُ عَلَى النَّارِ أَنْ تَأْكُلَ أَثَرَ السُّجُودِ، فَيُخْرَجُونَ مِنَ النَّارِ وَقَدِ امْتَحَشُوا، فَيُصَبُّ عَلَيْهِمْ مَاءُ الْحَيَاةِ، فَيَنْبُتُونَ مِنْهُ كَمَا تَنْبُتُ الْحِبَّةُ فِي حَمِيلِ السَّيْلِ، ثُمَّ يَفْرُغُ اللهُ تَعَالَى مِنَ الْقَضَاءِ بَيْنَ الْعِبَادِ، وَيَبْقَى رَجُلٌ مُقْبِلٌ بِوَجْهِهِ عَلَى النَّارِ، وَهُوَ آخِرُ أَهْلِ الْجَنَّةِ دُخُولًا الْجَنَّةَ، فَيَقُولُ: أَيْ رَبِّ، اصْرِفْ وَجْهِي عَنِ النَّارِ، فَإِنَّهُ قَدْ قَشَبَنِي رِيحُهَا وَأَحْرَقَنِي ذَكَاؤُهَا، فَيَدْعُو اللهَ مَا شَاءَ اللهُ أَنْ يَدْعُوَهُ، ثُمَّ يَقُولُ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: هَلْ عَسَيْتَ إِنْ فَعَلْتُ ذَلِكَ بِكَ أَنْ تَسْأَلَ غَيْرَهُ؟ فَيَقُولُ: لَا أَسْأَلُكَ غَيْرَهُ، وَيُعْطِي رَبَّهُ مِنْ عُهُودٍ وَمَوَاثِيقَ مَا شَاءَ اللهُ، فَيَصْرِفُ اللهُ وَجْهَهُ عَنِ النَّارِ، فَإِذَا أَقْبَلَ عَلَى الْجَنَّةِ وَرَآهَا سَكَتَ مَا شَاءَ اللهُ أَنْ يَسْكُتَ، ثُمَّ يَقُولُ: أَيْ رَبِّ، قَدِّمْنِي إِلَى بَابِ الْجَنَّةِ، فَيَقُولُ اللهُ لَهُ: أَلَيْسَ قَدْ أَعْطَيْتَ عُهُودَكَ وَمَوَاثِيقَكَ لَا تَسْأَلُنِي غَيْرَ الَّذِي أَعْطَيْتُكَ، وَيْلَكَ يَا ابْنَ آدَمَ، مَا أَغْدَرَكَ! فَيَقُولُ: أَيْ رَبِّ، وَيَدْعُو اللهَ حَتَّى يَقُولَ لَهُ: فَهَلْ عَسَيْتَ إِنْ أَعْطَيْتُكَ ذَلِكَ أَنْ تَسْأَلَ غَيْرَهُ؟ فَيَقُولُ: لَا، وَعِزَّتِكَ! فَيُعْطِي رَبَّهُ مَا شَاءَ اللهُ مِنْ عُهُودٍ وَمَوَاثِيقَ، فَيُقَدِّمُهُ إِلَى بَابِ الْجَنَّةِ، فَإِذَا قَامَ عَلَى بَابِ الْجَنَّةِ انْفَهَقَتْ لَهُ الْجَنَّةُ، فَرَأَى مَا فِيهَا مِنَ الْخَيْرِ وَالسُّرُورِ، فَيَسْكُتُ مَا شَاءَ اللهُ أَنْ يَسْكُتَ، ثُمَّ يَقُولُ: أَيْ رَبِّ، أَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ، فَيَقُولُ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى لَهُ: أَلَيْسَ قَدْ أَعْطَيْتَ عُهُودَكَ وَمَوَاثِيقَكَ أَنْ لَا تَسْأَلَ غَيْرَ مَا أُعْطِيتَ، وَيْلَكَ يَا ابْنَ آدَمَ، مَا أَغْدَرَكَ! فَيَقُولُ: أَيْ رَبِّ، لَا أَكُونُ أَشْقَى خَلْقِكَ، فَلَا يَزَالُ يَدْعُو اللهَ حَتَّى يَضْحَكَ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى مِنْهُ، فَإِذَا ضَحِكَ اللهُ مِنْهُ، قَالَ: ادْخُلِ الْجَنَّةَ، فَإِذَا دَخَلَهَا، قَالَ اللهُ لَهُ: تَمَنَّهْ، فَيَسْأَلُ رَبَّهُ وَيَتَمَنَّى، حَتَّى إِنَّ اللهَ لَيُذَكِّرُهُ مِنْ كَذَا وَكَذَا، حَتَّى إِذَا انْقَطَعَتْ بِهِ الْأَمَانِيُّ، قَالَ اللهُ تَعَالَى: ذَلِكَ لَكَ وَمِثْلُهُ مَعَهُ».قَالَ عَطَاءُ بْنُ يَزِيدَ: وَأَبُو سَعِيدٍ الْخُدْرِيُّ مَعَ أَبِي هُرَيْرَةَ لَا يَرُدُّ عَلَيْهِ مِنْ حَدِيثِهِ شَيْئًا، حَتَّى إِذَا حَدَّثَ أَبُو هُرَيْرَةَ: أَنَّ اللهَ قَالَ لِذَلِكَ الرَّجُلِ: «وَمِثْلُهُ مَعَهُ»، قَالَ أَبُو سَعِيدٍ: «وَعَشَرَةُ أَمْثَالِهِ مَعَهُ»، يَا أَبَا هُرَيْرَةَ! قَالَ أَبُو هُرَيْرَةَ: مَا حَفِظْتُ إِلَّا قَوْلَهُ: «ذَلِكَ لَكَ وَمِثْلُهُ مَعَهُ»، قَالَ أَبُو سَعِيدٍ: أَشْهَدُ أَنِّي حَفِظْتُ مِنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَوْلَهُ: «ذَلِكَ لَكَ وَعَشَرَةُ أَمْثَالِهِ».قَالَ أَبُو هُرَيْرَةَ: وَذَلِكَ الرَّجُلُ آخِرُ أَهْلِ الْجَنَّةِ دُخُولًا الْجَنَّةَ.Ato ibn Yazid Laysiydan rivoyat qilinadi:
«Abu Hurayra roziyallohu anhu menga shunday xabar qildi: «Odamlar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga: «Ey Allohning Rasuli, qiyomat kuni Robbimizni ko‘ramizmi?» deyishdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Oy to‘lgan kechada to‘lin oyni ko‘rishda bir‑biringizga xalal berasizmi?» dedilar. «Yo‘q, ey Allohning Rasuli», deyishdi. «Bulut to‘smagan quyosh(ni ko‘rish)da bir‑biringizga xalal berasizmi?» dedilar. «Yo‘q, ey Allohning Rasuli», deyishdi. U zot shunday dedilar: «U Zotni ana shunday ko‘rasizlar. Alloh odamlarni to‘plab, «Kim nimaga ibodat qilib yurgan bo‘lsa, o‘shanga ergashsin!» deydi. Quyoshga ibodat qilib yurganlar quyoshga ergashadi, oyga ibodat qilib yurganlar oyga ergashadi, tog‘utlarga ibodat qilib yurganlar tog‘utlarga ergashadi. Bu ummat esa o‘z ichidagi munofiqlari bilan qoladi. Alloh tabaroka va taolo ular taniydigandan boshqa suratda kelib, «Men Robbingizman!» deydi. Ular: «Sendan Allohning panohiga qochamiz! Robbimiz oldimizga kelgunicha joyimiz mana shu. Robbimiz kelsa, Uni taniymiz», deyishadi. Alloh taolo ularning oldiga ular taniydigan suratda kelib, «Men Robbingizman», deydi. Ular: «Sen Robbimizsan!» deb, Unga ergashishadi. So‘ng jahannam uzra Sirot tortiladi. Men va ummatim o‘tadiganlarning birinchisi bo‘lamiz. U kunda rasullardan boshqasi gapira olmaydi. Rasullarning u kundagi duolari «Allohim, salomat saqla, salomat saqla!» bo‘ladi»So‘ng u zot: «Jahannamda sa’don* tikanlariga o‘xshagan ilgaklar bor. Sa’don tikanlarini ko‘rganmisiz?» dedilar. «Ha, ey Allohning Rasuli!» deyishdi. U zot shunday dedilar: «Ular sa’don tikanlariga o‘xshaydi. Biroq ularning qanchalik kattaligini Allohdan boshqa hech bir zot bilmaydi. Ular odamlarni amallariga qarab ilib qoladi. Ularning orasida o‘z amali sababli qoladigan mo‘mini ham bo‘ladi, jazosini olib, oxiri najot beriladigani ham bo‘ladi. Nihoyat, Alloh bandalarining orasida hukm chiqarib bo‘lib, do‘zax ahlidan O‘zi xohlaganlarni O‘z rahmati ila chiqarishni iroda qiladi. Shunda farishtalarga Alloh taolo rahm qilishni iroda qilganlardan, «Laa ilaaha illalloh», deganlar ichidan Allohga hech narsani shirk keltirmaganlarni do‘zaxdan chiqarishni buyuradi. Do‘zaxda ularni sajdalar asaridan tanib olishadi. Do‘zax Odam bolasidagi sajdaning asarinigina emaydi. Zero, Alloh do‘zaxga sajdaning asarini eyishni harom qilgan. Xullas, ular do‘zaxdan kuyib‑qorayib ketgan holda chiqariladi. So‘ng ularning ustidan «hayot suvi» quyiladi. Ular xuddi sel oqizig‘idan unib chiqqan urug‘dek «unib» chiqishadi. Shundan so‘ng Alloh taolo bandalarning orasida hukm chiqarib bo‘ladi, ammo bir kishi do‘zaxga yuzlangan ko‘yi qolib ketadi. U jannat ahlining jannatga eng oxiri kiradiganidir. U: «Ey Robbim, yuzimni do‘zaxdan burib qo‘y! Uning hidi meni behuzur qilib, alangasi kuydirib tashladi!» deb, Alloh istagancha Allohga duo qiladi. Alloh tabaroka va taolo: «Shunday qilsam, boshqa narsa ham so‘rarsan?» deydi. U: «Boshqa narsa so‘ramayman», deydi va Robbiga Alloh istagancha ahdu paymonlar beradi. Shunda Alloh uning yuzini do‘zaxdan burib qo‘yadi. U jannatga yuzlanib, uni ko‘rgach, Alloh istagancha jim turadi-da, keyin: «Ey Robbim, meni jannat darvozasining oldiga keltir!» deydi. Alloh unga: «Berganimdan boshqa narsa so‘ramaslikka ahdu paymonlar bermaganmiding? Holingga voy bo‘lsin, ey Odam bolasi, bunchalar subutsizsan!» deydi. U «Ey Robbim!» deydi va Allohga duo qilaveradi. Nihoyat, U Zot unga: «Shunday qilsam, boshqa narsa ham so‘rarsan?» U: «Izzatingga qasamki, yo‘q!» deb Robbiga Alloh istagancha ahdu paymonlar beradi. U Zot uni jannat darvozasining oldiga keltirib qo‘yadi. U jannat darvozasining oldida turganda jannat unga keng bo‘lib ochilib, u erdagi yaxshilik va xursandchilikni ko‘radi. Alloh istagancha jim turadi-da, keyin: «Ey Robbim, meni jannatga kiritgin!» deydi. Alloh tabaroka va taolo: «Berganimdan boshqa narsa so‘ramaslikka ahdu paymonlar bermaganmiding? Holingga voy bo‘lsin, ey Odam bolasi, bunchalar subutsizsan!» deydi. U: «Ey Robbim, yaratganlaringning eng baxtiqarosi bo‘lib qolmay!» deydi. U Allohga duo qilaveradi, nihoyat, Alloh tabaroka va taolo unga kuladi. Alloh unga kulib, «Jannatga kir!» deydi. Unga kirgach, Alloh unga: «Tila», deydi. U Robbidan so‘raydi va tilayveradi, hatto Alloh taolo unga falon‑falon narsalarni eslatadi. Nihoyat, tilaklar ham to‘xtagach, Alloh taolo: «O‘shalar seniki, shu bilan birga yana o‘shancha ham», deydi».
Abu Sa’id Xudriy Abu Hurayra bilan birga edi. Uning hadisidan hech narsani rad qilmadi. Oxiri Abu Hurayra «Alloh o‘sha kishiga «Shu bilan birga yana o‘shancha ham», deydi», deganda Abu Sa’id: «Shu bilan birga yana o‘n baravari ham», ey Abu Hurayra!» dedi. Abu Hurayra: «Men «O‘shalar seniki, shu bilan birga yana o‘shancha ham», deganlarini eslab qolganman, xolos», dedi. Abu Sa’id: «Guvohlik beramanki, men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan «O‘shalar seniki, shu bilan birga yana o‘n baravari ham», deganlarini eslab qolganman», dedi. Abu Hurayra: «O‘sha kishi jannat ahlining jannatga eng oxiri kiradiganidir», dedi».

* Sa’don – tikanli o‘simlik bo‘lib, tuyaning sevimli emishi hisoblanadi.
Izoh: Alloh taologa nisbatan «kulish» fe’li rozi bo‘lish, xushnud bo‘lish degan ma’nolarni bildiradi. Bu gap aqiydaga oid masaladir. Sahih xabarlarda keltirilgan bunday ma’lumotlarga qanday bo‘lsa, shundayligicha iymon keltirish, ularning tugal ma’nosini Allohning O‘ziga havola qilish maqsadga muvofiqdir. «Allohning qabzasi», «kulishi», «yuzi», «qo‘li», «ko‘zi», «boldiri», «qadami» va shu kabi vasflar Alloh taoloning O‘ziga xos sifatlari bo‘lib, maxluqotlarning sifatlaridan mutlaqo boshqadir. Ahli sunna val jamoa e’tiqodiga ko‘ra, bu sifatlarga ularning qandayligini tasavvur qilmagan, surishtirmagan holda iymon keltirish vojibdir. Bu borada Alloh taoloning «U Zotga o‘xshash hech narsa yo‘qdir» degan so‘zi asosiy qoida bo‘ladi. Vallohu a’lam!

7 May 2022, 21:34 | Savol-javoblar | 176 | Hadislar
|
Boshqa savol-javoblar