Vallohu a’lam
Assalomu alaykum! Hurmatli ustozlar, ko‘p ishlatadigan iboramiz vallohu a’lam to‘g‘risida hadislar bormi?
«Zikr ahlidan so‘rang» hay’ati:
Va alaykum assalom!Bu “Vallohu a’lam” deyish Alloh taologa nisbatan qilinadigan odob hisoblanadi. Chunki inson toqati etganicha o‘qib o‘rganadi, lekin bandaning ilmi hamma vaqt ham to‘liq bo‘lmaydi. Shunda “Ayni haqiqat va eng to‘g‘risini Alloh biladi” deb qo‘yiladi. Bu narsa bizga sahobai kirom roziyallohu anhumlardan meros bo‘lib qolgan.
حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ قَالَ: حَدَّثَنَا مُعْتَمِرُ بْنُ سُلَيْمَانَ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي، حَدَّثَنَا أَبُو عُثْمَانَ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي بَكْرٍ: أَنَّ أَصْحَابَ الصُّفَّةِ كَانُوا أُنَاسًا فُقَرَاءَ، وَأَنَّ النَّبِيَّ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم قَالَ: «مَنْ كَانَ عِنْدَهُ طَعَامُ اثْنَيْنِ فَلْيَذْهَبْ بِثَالِثٍ، وَإِنْ أَرْبَعٌ فَخَامِسٌ أَوْ سَادِسٌ». وَأَنَّ أَبَا بَكْرٍ جَاءَ بِثَلَاثَةٍ فَانْطَلَقَ النَّبِيُّ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم بِعَشَرَةٍ، قَالَ: فَهْوَ أَنَا وَأَبِي وَأُمِّي، فَلَا أَدْرِي قَالَ: وَامْرَأَتِي وَخَادِمٌ بَيْنَنَا وَبَيْنَ بَيْتِ أَبِي بَكْرٍ. وَإِنَّ أَبَا بَكْرٍ تَعَشَّى عِنْدَ النَّبِيِّ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم ثُمَّ لَبِثَ حَيْثُ صُلِّيَتِ الْعِشَاءُ، ثُمَّ رَجَعَ فَلَبِثَ حَتَّى تَعَشَّى النَّبِيُّ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم فَجَاءَ بَعْدَ مَا مَضَى مِنَ اللَّيْلِ مَا شَاءَ اللهُ، قَالَتْ لَهُ امْرَأَتُهُ: وَمَا حَبَسَكَ عَنْ أَضْيَافِكَ - أَوْ قَالَتْ ضَيْفِكَ -؟ قَالَ: أَوَمَا عَشَّيْتِيهِمْ؟ قَالَتْ: أَبَوْا حَتَّى تَجِيءَ، قَدْ عُرِضُوا فَأَبَوْا. قَالَ: فَذَهَبْتُ أَنَا فَاخْتَبَأْتُ، فَقَالَ: يَا غُنْثَرُ، فَجَدَّعَ وَسَبَّ، وَقَالَ: كُلُوا لَا هَنِيئًا. فَقَالَ: وَاللهِ لَا أَطْعَمُهُ أَبَدًا، وَايْمُ اللهِ مَا كُنَّا نَأْخُذُ مِنْ لُقْمَةٍ إِلَّا رَبَا مِنْ أَسْفَلِهَا أَكْثَرُ مِنْهَا. قَالَ: يَعْنِي حَتَّى شَبِعُوا وَصَارَتْ أَكْثَرَ مِمَّا كَانَتْ قَبْلَ ذَلِكَ، فَنَظَرَ إِلَيْهَا أَبُو بَكْرٍ فَإِذَا هِيَ كَمَا هِيَ أَوْ أَكْثَرُ مِنْهَا. فَقَالَ لِامْرَأَتِهِ: يَا أُخْتَ بَنِي فِرَاسٍ، مَا هَذَا؟ قَالَتْ: لَا وَقُرَّةِ عَيْنِي، لَهِيَ الْآنَ أَكْثَرُ مِنْهَا قَبْلَ ذَلِكَ بِثَلَاثِ مَرَّاتٍ. فَأَكَلَ مِنْهَا أَبُو بَكْرٍ وَقَالَ: إِنَّمَا كَانَ ذَلِكَ مِنَ الشَّيْطَانِ - يَعْنِي يَمِينَهُ - ثُمَّ أَكَلَ مِنْهَا لُقْمَةً، ثُمَّ حَمَلَهَا إِلَى النَّبِيِّ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم فَأَصْبَحَتْ عِنْدَهُ، وَكَانَ بَيْنَنَا وَبَيْنَ قَوْمٍ عَقْدٌ، فَمَضَى الْأَجَلُ، فَفَرَّقَنَا اثْنَا عَشَرَ رَجُلًا، مَعَ كُلِّ رَجُلٍ مِنْهُمْ أُنَاسٌ، اللهُ أَعْلَمُ كَمْ مَعَ كُلِّ رَجُلٍ فَأَكَلُوا مِنْهَا أَجْمَعُونَ، أَوْ كَمَا قَالَ. أطرافه: 3581، 6140، 6141 - تحفة: 9688 - 157/1Abu Usmon Abdurrahmon ibn Abu Bakr roziyallohu anhumodan rivoyat qiladi:
«Ahli suffa faqir kishilar edi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Kimning ikki kishilik taomi bo‘lsa, uchinchi(kishi)ni, to‘rt (kishilik taomi) bo‘lsa, beshinchi yoki oltinchi(kishi)ni olib ket(ib, to‘ydir)sin», dedilar. Abu Bakr uch kishini olib keldi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam o‘n kishini olib ketdilar.
(Abdurrahmon) dedi: «Men, otam va onam bor edik – Abu Usmon: «Xotinim hamda biz bilan Abu Bakr xonadoni o‘rtasidagi xizmatchi ham bor edi», dedimi, bilolmadim», degan – Abu Bakr Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlarida kechki ovqatni edi. So‘ng xufton o‘qilguncha turdi. Keyin qaytib, Nabiy sollallohu alayhi vasallam taomlangunlaricha kutib turdi. So‘ng kechadan Alloh xohlaganicha o‘tganidan keyin keldi. Ayoli unga: «Mehmonlaringizdan – yoki mehmoningizdan – nega ushlanib qoldingiz?» dedi. U: «Ularni ovqatlantirmadinglarmi?!» dedi. (Ayoli:) «Kelmaguningizcha ko‘nishmadi. Berildiyu, bosh tortishdi», dedi.
(Abdurrahmon) dedi: «Men borib yashirinib oldim. Abu Bakr: «Ey nodon!» dedi va «Quloq-burning kesilsin!» deb so‘kdi-da: «Englar, tatimasin. Allohga qasamki, uni emaganim bo‘lsin», dedi. Allohga qasamki, luqma olganimiz sari (taom) tagidan ortib, bundan ham ko‘payaverdi, ya’ni nihoyat, to‘yganlarida oldingidan ko‘proq bo‘lib qoldi. Abu Bakr qarasa, u avvalgiday yoki undan ham ko‘p bo‘lib qolibdi. Shunda ayoliga: «Ey Banu Firoslik, bu nimasi?» dedi. (Xotini:) «Ko‘zlarimga ishonmayman, hozir u oldingidan uch barobar ko‘proq», dedi.
Abu Bakr undan edi va oldin qasam ichganini nazarda tutib: «Bu shaytondan bo‘ldi», dedi. So‘ng undan (yana) bir luqma edi-da, keyin uni Nabiy sollallohu alayhi vasallam tomon ko‘tarib bordi. (Taom) tonggacha u zotning oldilarida turdi. Biz bilan bir qavm o‘rtasida kelishuv bo‘lib, muddati tugagan edi. U zot bizlarni o‘n ikki kishiga bo‘ldilar. Har bir kishi bilan bir necha odam bor edi. Har bir kishi bilan qanchadan odam borligini Alloh biladi. Keyin hammalari undan eyishdi».
Yoki shunga o‘xshash gapni aytdi».حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ، حَدَّثَنَا الزُّهْرِيُّ، عَنْ هِنْدٍ بِنْتِ الْحَارِثِ: أَنَّ أُمَّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم إِذَا سَلَّمَ قَامَ النِّسَاءُ حِينَ يَقْضِي تَسْلِيمَهُ، وَمَكَثَ يَسِيرًا قَبْلَ أَنْ يَقُومَ. قَالَ ابْنُ شِهَابٍ: فَأُرَى - وَاللهُ أَعْلَمُ - أَنَّ مُكْثَهُ لِكَيْ يَنْفُذَ النِّسَاءُ قَبْلَ أَنْ يُدْرِكَهُنَّ مَنِ انْصَرَفَ مِنَ الْقَوْمِ. طرفاه: 849، 850 - تحفة: 18289Ummu Salama roziyallohu anho aytadi:
«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam (namozdan so‘ng) salom berib bo‘lishlari bilanoq ayollar turib ketishardi. U zot turmasdan avval o‘rinlarida biroz qolar edilar».
(Roviylardan biri) Ibn Shihob aytadi: «Menimcha, u zotning biroz to‘xtab turishlari ayollarning namozdan turayotgan odamlarga ro‘para bo‘lmay turib, tarqalib ketishlari uchun bo‘lgan. Yana Alloh biladi». (“Oltin silsila” kitobidan Sahihul Buxoriy). Vallohu a’lam!
1 May 2022, 09:58 | Savol-javoblar | 175 | Hadislar
«Zikr ahlidan so‘rang» hay’ati:
Va alaykum assalom!Bu “Vallohu a’lam” deyish Alloh taologa nisbatan qilinadigan odob hisoblanadi. Chunki inson toqati etganicha o‘qib o‘rganadi, lekin bandaning ilmi hamma vaqt ham to‘liq bo‘lmaydi. Shunda “Ayni haqiqat va eng to‘g‘risini Alloh biladi” deb qo‘yiladi. Bu narsa bizga sahobai kirom roziyallohu anhumlardan meros bo‘lib qolgan.
حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ قَالَ: حَدَّثَنَا مُعْتَمِرُ بْنُ سُلَيْمَانَ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي، حَدَّثَنَا أَبُو عُثْمَانَ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي بَكْرٍ: أَنَّ أَصْحَابَ الصُّفَّةِ كَانُوا أُنَاسًا فُقَرَاءَ، وَأَنَّ النَّبِيَّ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم قَالَ: «مَنْ كَانَ عِنْدَهُ طَعَامُ اثْنَيْنِ فَلْيَذْهَبْ بِثَالِثٍ، وَإِنْ أَرْبَعٌ فَخَامِسٌ أَوْ سَادِسٌ». وَأَنَّ أَبَا بَكْرٍ جَاءَ بِثَلَاثَةٍ فَانْطَلَقَ النَّبِيُّ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم بِعَشَرَةٍ، قَالَ: فَهْوَ أَنَا وَأَبِي وَأُمِّي، فَلَا أَدْرِي قَالَ: وَامْرَأَتِي وَخَادِمٌ بَيْنَنَا وَبَيْنَ بَيْتِ أَبِي بَكْرٍ. وَإِنَّ أَبَا بَكْرٍ تَعَشَّى عِنْدَ النَّبِيِّ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم ثُمَّ لَبِثَ حَيْثُ صُلِّيَتِ الْعِشَاءُ، ثُمَّ رَجَعَ فَلَبِثَ حَتَّى تَعَشَّى النَّبِيُّ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم فَجَاءَ بَعْدَ مَا مَضَى مِنَ اللَّيْلِ مَا شَاءَ اللهُ، قَالَتْ لَهُ امْرَأَتُهُ: وَمَا حَبَسَكَ عَنْ أَضْيَافِكَ - أَوْ قَالَتْ ضَيْفِكَ -؟ قَالَ: أَوَمَا عَشَّيْتِيهِمْ؟ قَالَتْ: أَبَوْا حَتَّى تَجِيءَ، قَدْ عُرِضُوا فَأَبَوْا. قَالَ: فَذَهَبْتُ أَنَا فَاخْتَبَأْتُ، فَقَالَ: يَا غُنْثَرُ، فَجَدَّعَ وَسَبَّ، وَقَالَ: كُلُوا لَا هَنِيئًا. فَقَالَ: وَاللهِ لَا أَطْعَمُهُ أَبَدًا، وَايْمُ اللهِ مَا كُنَّا نَأْخُذُ مِنْ لُقْمَةٍ إِلَّا رَبَا مِنْ أَسْفَلِهَا أَكْثَرُ مِنْهَا. قَالَ: يَعْنِي حَتَّى شَبِعُوا وَصَارَتْ أَكْثَرَ مِمَّا كَانَتْ قَبْلَ ذَلِكَ، فَنَظَرَ إِلَيْهَا أَبُو بَكْرٍ فَإِذَا هِيَ كَمَا هِيَ أَوْ أَكْثَرُ مِنْهَا. فَقَالَ لِامْرَأَتِهِ: يَا أُخْتَ بَنِي فِرَاسٍ، مَا هَذَا؟ قَالَتْ: لَا وَقُرَّةِ عَيْنِي، لَهِيَ الْآنَ أَكْثَرُ مِنْهَا قَبْلَ ذَلِكَ بِثَلَاثِ مَرَّاتٍ. فَأَكَلَ مِنْهَا أَبُو بَكْرٍ وَقَالَ: إِنَّمَا كَانَ ذَلِكَ مِنَ الشَّيْطَانِ - يَعْنِي يَمِينَهُ - ثُمَّ أَكَلَ مِنْهَا لُقْمَةً، ثُمَّ حَمَلَهَا إِلَى النَّبِيِّ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم فَأَصْبَحَتْ عِنْدَهُ، وَكَانَ بَيْنَنَا وَبَيْنَ قَوْمٍ عَقْدٌ، فَمَضَى الْأَجَلُ، فَفَرَّقَنَا اثْنَا عَشَرَ رَجُلًا، مَعَ كُلِّ رَجُلٍ مِنْهُمْ أُنَاسٌ، اللهُ أَعْلَمُ كَمْ مَعَ كُلِّ رَجُلٍ فَأَكَلُوا مِنْهَا أَجْمَعُونَ، أَوْ كَمَا قَالَ. أطرافه: 3581، 6140، 6141 - تحفة: 9688 - 157/1Abu Usmon Abdurrahmon ibn Abu Bakr roziyallohu anhumodan rivoyat qiladi:
«Ahli suffa faqir kishilar edi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Kimning ikki kishilik taomi bo‘lsa, uchinchi(kishi)ni, to‘rt (kishilik taomi) bo‘lsa, beshinchi yoki oltinchi(kishi)ni olib ket(ib, to‘ydir)sin», dedilar. Abu Bakr uch kishini olib keldi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam o‘n kishini olib ketdilar.
(Abdurrahmon) dedi: «Men, otam va onam bor edik – Abu Usmon: «Xotinim hamda biz bilan Abu Bakr xonadoni o‘rtasidagi xizmatchi ham bor edi», dedimi, bilolmadim», degan – Abu Bakr Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlarida kechki ovqatni edi. So‘ng xufton o‘qilguncha turdi. Keyin qaytib, Nabiy sollallohu alayhi vasallam taomlangunlaricha kutib turdi. So‘ng kechadan Alloh xohlaganicha o‘tganidan keyin keldi. Ayoli unga: «Mehmonlaringizdan – yoki mehmoningizdan – nega ushlanib qoldingiz?» dedi. U: «Ularni ovqatlantirmadinglarmi?!» dedi. (Ayoli:) «Kelmaguningizcha ko‘nishmadi. Berildiyu, bosh tortishdi», dedi.
(Abdurrahmon) dedi: «Men borib yashirinib oldim. Abu Bakr: «Ey nodon!» dedi va «Quloq-burning kesilsin!» deb so‘kdi-da: «Englar, tatimasin. Allohga qasamki, uni emaganim bo‘lsin», dedi. Allohga qasamki, luqma olganimiz sari (taom) tagidan ortib, bundan ham ko‘payaverdi, ya’ni nihoyat, to‘yganlarida oldingidan ko‘proq bo‘lib qoldi. Abu Bakr qarasa, u avvalgiday yoki undan ham ko‘p bo‘lib qolibdi. Shunda ayoliga: «Ey Banu Firoslik, bu nimasi?» dedi. (Xotini:) «Ko‘zlarimga ishonmayman, hozir u oldingidan uch barobar ko‘proq», dedi.
Abu Bakr undan edi va oldin qasam ichganini nazarda tutib: «Bu shaytondan bo‘ldi», dedi. So‘ng undan (yana) bir luqma edi-da, keyin uni Nabiy sollallohu alayhi vasallam tomon ko‘tarib bordi. (Taom) tonggacha u zotning oldilarida turdi. Biz bilan bir qavm o‘rtasida kelishuv bo‘lib, muddati tugagan edi. U zot bizlarni o‘n ikki kishiga bo‘ldilar. Har bir kishi bilan bir necha odam bor edi. Har bir kishi bilan qanchadan odam borligini Alloh biladi. Keyin hammalari undan eyishdi».
Yoki shunga o‘xshash gapni aytdi».حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ، حَدَّثَنَا الزُّهْرِيُّ، عَنْ هِنْدٍ بِنْتِ الْحَارِثِ: أَنَّ أُمَّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم إِذَا سَلَّمَ قَامَ النِّسَاءُ حِينَ يَقْضِي تَسْلِيمَهُ، وَمَكَثَ يَسِيرًا قَبْلَ أَنْ يَقُومَ. قَالَ ابْنُ شِهَابٍ: فَأُرَى - وَاللهُ أَعْلَمُ - أَنَّ مُكْثَهُ لِكَيْ يَنْفُذَ النِّسَاءُ قَبْلَ أَنْ يُدْرِكَهُنَّ مَنِ انْصَرَفَ مِنَ الْقَوْمِ. طرفاه: 849، 850 - تحفة: 18289Ummu Salama roziyallohu anho aytadi:
«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam (namozdan so‘ng) salom berib bo‘lishlari bilanoq ayollar turib ketishardi. U zot turmasdan avval o‘rinlarida biroz qolar edilar».
(Roviylardan biri) Ibn Shihob aytadi: «Menimcha, u zotning biroz to‘xtab turishlari ayollarning namozdan turayotgan odamlarga ro‘para bo‘lmay turib, tarqalib ketishlari uchun bo‘lgan. Yana Alloh biladi». (“Oltin silsila” kitobidan Sahihul Buxoriy). Vallohu a’lam!
1 May 2022, 09:58 | Savol-javoblar | 175 | Hadislar