Ilm
Assalomu alaykum! Ustozlar, bir mav’izada eshitdimki, bir ilm bo‘lib, uni mukammal o‘rgangan inson boshqa bir insonning yuziga qarab uning kimligi, kelajakda kim bo‘lishi xaqida aytib berarkan. Bu ilmni o‘rganish shariatimizda joiz ekan. Sayyidimiz Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni bolalik davrlarida ko‘rgan shunday ilmli kishi ularning kelajagi buyuk bo‘lishini bashorat qilgan ekanlar. Shunday ilm rostdan mavjudmi va o‘rganish joizmi? Sizlardan iltimos shu xaqida ma’lumot bersangizlar.
«Zikr ahlidan so‘rang» hay’ati:
Va alaykum assalom! U narsa ilm emas. Inson shar’iy ilmlarni o‘rganib, halol va haromni o‘rganib, doimiy taqvoda bo‘lsa Alloh taolo unga firosat degan narsani beradi. Ya’ni uning ko‘zi bilan birgalikda qalbi ham ko‘ra boshlaydi. Allohdan o‘zga hech kim kelajakda nima bo‘lishini bilmaydi. Yuqoridagi insonlar esa o‘zgalardan ko‘ra holatning haqiqatini insondagi qobilyatni to‘g‘ri baholay oladigan bo‘lishadi. Shuning uchun Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf rahimahulloh kabi olimlar huzuriga kishilar har sohada maslahat olishga kelishadi. Bu ularni g‘aybni bilganlaridan emas, balki Alloh ularning qalbiga ilm nuri va firosatni ato qilganligi tufaylidir. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِنَّ اللهَ تَعَالَى قَالَ: مَنْ عَادَى لِي وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالْحَرْبِ، وَمَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْدِي بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُهُ عَلَيْهِ، وَمَا يَزَالُ عَبْدِي يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ، فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ، وَبَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ، وَيَدَهُ الَّتِي يَبْطِشُ بِهَا، وَرِجْلَهُ الَّتِي يَمْشِي بِهَا، وَإِنْ سَأَلَنِي لَأُعْطِيَنَّهُ، وَلَئِنِ اسْتَعَاذَنِي لَأُعِيذَنَّهُ، وَمَا تَرَدَّدْتُ عَنْ شَيْءٍ أَنَا فَاعِلُهُ تَرَدُّدِي عَنْ نَفْسِ الْمُؤْمِنِ يَكْرَهُ الْمَوْتَ وَأَنَا أَكْرَهُ مَسَاءَتَهُ. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ وَالْإِمَامُ أَحْمَدُ Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Alloh taolo «Kim mening valiyimga dushmanlik qilsa, batahqiq, Men unga urush e’lon qilurman. Bandam Men unga farz qilgan narsalarim ila yaqinlashgani kabi Menga mahbub narsa ila Menga yaqinlasha olmas. Bandam menga nafllari ila yaqinlashishda bardavom bo‘lsa, Men uni yaxshi ko‘rurman. Men uni yaxshi ko‘rsam, uning eshitadigan qulog‘i, ko‘radigan ko‘zi, ushlaydigan qo‘li va yuradigan oyog‘i bo‘lurman. Mendan so‘rasa, albatta, unga berurman. Agar u Mendan panoh tilasa, uni albatta O‘z panohimga olurman. Hech bir narsada mo‘minning joni haqida ikkilanganimdek ikkilangan emasman. U o‘limni yoqtirmaydi. Men esa unga yomonlik qilishni istamayman», dedi», dedilar». Buxoriy va imom Ahmad rivoyat qilganlar. Sharh: Bu hadisi sharifda juda ham nozik masalalar juda ham nozik iboralar bilan bayon qilingan. Shuning uchun uning zohiriy ma’nosiga uchmasdan, ulamolarimiz uzoq izlanishlar oqibatida erishgan nozik natijalarni hushyorlik bilan o‘zlashtirishimiz lozim. Avvalo, bu rivoyat hadisi qudsiy ekanini anglamog‘imiz lozim, chunki Payg‘ambar alayhissalom bu gaplarni Alloh taolodan rivoyat qilmoqdalar. Ikkinchidan, bu rivoyat tasavvuf bobida katta bahslarga sabab bo‘lganligini bilmog‘imiz kerak. Chunki bu erda Alloh taologa valiy bo‘lgan shaxs U Zotga qurbat hosil qilish uchun nima qilishi kerakligi haqida so‘z ketmoqda. Uchinchidan, bu rivoyatda zohiriy ma’nosi ta’vilsiz anglanishi mumkin bo‘lmagan iboralar kelmoqda. Keling, hadisi sharifning matni bilan yaqindan tanishib chiqaylik. «Kim mening valiyimga dushmanlik qilsa, batahqiq, Men unga urush e’lon qilurman». Demak, kim Alloh taologa valiy bo‘lish sharafiga erishgan bo‘lsa, ana shu bandaga dushmanlik qilgan odamni Alloh taolo O‘ziga dushman tutar ekan. Xo‘sh, bunchalik oliy maqomga sazovor bo‘ladigan kishilar kimlar o‘zi? «Valiy so‘zi arab tilida «yaqin do‘st» ma’nosini anglatadi. Oddiy holatlarda, ayniqsa, Qur’oni Karim oyatlaridan kelib chiqadigan ma’nolarda taqvodor mo‘min kishiga valiy deyiladi. Alloh jalla va a’lo «Yunus» surasida bu haqda quyidagilarni aytadi: «Ogoh bo‘lingkim, Allohning do‘stlariga xavf yo‘qdir va ular mahzun ham bo‘lmaslar» (62-oyat). Allohning valiylariga bu dunyoda ham, oxiratda ham hech qanday xavf yo‘qdir. Ular ikki dunyoda ham to‘liq omonlikdadirlar. Ular bu dunyoda Allohga valiy bo‘lganlari uchun, U Zotning ko‘rsatmalari bo‘yicha halol-pok, to‘g‘ri yashaganlari uchun ularga hech narsa xavf-xatar solmaydi. Ularning sog‘lig‘iga, molu mulkiga, obro‘-e’tiboriga, oilasiga, jonlariga hech qanday xavf yo‘q. Shuningdek, oxiratda ham ularga do‘zaxning, undagi azob-uqubatlarning hech qanday xavfi yo‘q. Allohning valiylari bu dunyoyu oxiratda zarracha xafa ham bo‘lmaslar. Ular doimo xursand bo‘lurlar. Ana shu baxtiyor shaxslar – Allohning valiysi bo‘lish sharafiga muyassar bo‘lganlar, ikki dunyoda xavfdan xoli bo‘lganlar, ikki dunyoda xafa bo‘lmaydiganlar kimlar? «Ular iymon keltirganlar va taqvo qilganlardir» («Yunus» surasi, 63-oyat). Demak, Allohning valiysi bo‘lish juda ham oson ekan. Buning uchun avvalo, U Zotga iymon keltirish, ikkinchidan esa taqvodor bo‘lish, ya’ni Allohning aytganini qilib, qaytarganidan qaytib yashash lozim ekan. Kimning iymonida zarracha xato bo‘lsa yoki Allohning ko‘rsatmalari asosida emas, o‘zganing yo‘lida hayot kechirsa yoxud o‘ziga-o‘zi yo‘llanma tuzib olsa, u odam Allohga valiy bo‘lish baxtidan mahrumdir. Allohga valiy bo‘lganlarga esa: «Ularga dunyo hayotida ham, oxiratda ham xushxabar bor. Allohning so‘zlarini o‘zgartirish yo‘q. Ana o‘sha o‘zi buyuk yutuqdir» («Yunus» surasi, 63-oyat). Allohning valiylariga ikki dunyo saodatining xushxabari bor. Ular iymonlari va taqvolari tufayli Allohning inoyati bilan avvalo bu dunyoda saodatli hayot kechiradilar. Oxiratda esa xuddi shu iymonlari va taqvolari sababli jannatga doxil bo‘ladilar. Mazkur xushxabar Allohning so‘zlaridir. «Allohning so‘zlarini o‘zgartirish yo‘q. Ana o‘sha o‘zi buyuk yutuqdir» (63-oyat). Hozirda ba’zi musulmon jamiyatlar bu dunyo hayotida o‘sha ulug‘ yutuqqa erisha olmayotgan bo‘lsalar, bu narsa Allohning kalimalari o‘zgarganiga emas, balki iymon va taqvoda kamchilik borligiga yoki iymon va taqvoning umuman yo‘qligiga dalildir. Ammo urfda va hayotda valiy – avliyo deganda, yuqorida zikr qilingandan ko‘ra tor doiradagi ma’lum bir kishilar ko‘zda tutiladigan bo‘lib qolgan. Ularning vasfi aynan ushbu hadisi sharifda kelgan. Ular Alloh taologa alohida yaqin bo‘lish sharafiga muyassar bo‘lgan saodatmand zotlardir. Ularning qay tarzda Alloh taologa yaqinlik hosil qilganlarining bayoni hadisi sharifning davomida keladi. «Bandam Men unga farz qilgan narsalarim ila yaqinlashgani kabi Menga mahbub narsa ila Menga yaqinlasha olmas». Bundan Alloh taologa yaqin bo‘lish uchun banda avvalo o‘ziga farz qilingan narsalarni o‘rniga qo‘yib ado etadigan bo‘lishi kerak. Farz amallarni bekamu ko‘st ado qilgan banda Alloh taologa yaqin bo‘lar ekan. Farz amallarni qilmay turib, Alloh taologa yaqin bo‘lish haqida o‘ylab o‘tirish ham mumkin emas ekan. Farz amallarni to‘liq ado etib, Alloh taologa yaqinlik hosil qilgan bandalar U Zotga yanada yaqinroq bo‘lish imkoniga ega ekanlar. Buning uchun ular nafl ibodatlar bilan mashg‘ul bo‘lmoqlari lozim ekan. «Bandam menga nafllari ila yaqinlashishda bardavom bo‘lsa, Men uni yaxshi ko‘rurman». Agar banda farzlarni to‘liq ado qilganidan keyin nafllarni bardavom bajarib tursa, ma’lum darajaga etganida Alloh taoloning muhabbatiga sazovor bo‘lar ekan. «Men uni yaxshi ko‘rsam, uning eshitadigan qulog‘i, ko‘radigan ko‘zi, ushlaydigan qo‘li va yuradigan oyog‘i bo‘lurman». Bu jumlada kelgan Alloh taoloning «Uning eshitadigan qulog‘i bo‘laman» degani bandaning faqat Alloh taoloni rozi qiladigan narsalarni eshitadigan, boshqa narsalarni eshitmaydigan holga etib qolishini bildiradi. Bu erda zinhor zohiriy ma’noni xayolga keltirmaslik kerak. Shuningdek, «ko‘radigan ko‘zi» deganda banda Alloh taoloni rozi qiladigan narsadan boshqa narsani ko‘rishdan o‘zini tortadigan, «ushlaydigan qo‘li» deganda banda faqat Alloh taoloni rozi qiladigan narsalarni ushlaydigan bo‘lishini va «yuradigan oyog‘i» deganda banda faqatgina Alloh taoloni rozi qiladigan ishlarga yuradigan holga etishishini tushunmoq kerak. Demak, banda farzlarni ado etish ila Alloh taologa yaqin bo‘ladi. Nafl ibodatlarini ko‘p qilish ila Alloh taoloning muhabbatiga sazovor bo‘ladi. So‘ngra faqat Alloh taoloni rozi qiladigan narsalarni eshitadigan, ko‘radigan, ushlaydigan va Alloh taoloni rozi qiladigan joylarga yuradigan holga erishadi. Bu hol uning uchun alohida bir maqomga erishish imkonini beradi. U holda nimalar bo‘lishini Alloh taoloning quyidagi so‘zlaridan bilib olamiz: «Mendan so‘rasa, albatta, unga berurman. Agar u Mendan panoh tilasa, uni albatta O‘z panohimga olurman». Qisqa qilib aytiladigan bo‘lsa, bu holda banda duosi to‘xtovsiz qabul bo‘ladigan sharafga noil bo‘ladi. Valiylarning holi shundaydir. «Hech bir narsada mo‘minning joni haqida ikkilanganimdek ikkilangan emasman». Bu jumladagi ikkilanish ham Alloh taoloning farishtalariga nisbatan aytilmoqda. Ya’ni bu jumladan farishtalar mo‘minning jonini olishda ikkilanganlari kabi, boshqa biror narsada ikkilanmaydilar, degan ma’no kelib chiqadi. Chunki Alloh taologa ikkilanish nisbatini berib bo‘lmaydi. Xo‘sh, nima uchun farishtalar mo‘min bandaning jonini olishda ikkilanar ekanlar? «U o‘limni yoqtirmaydi. Men esa unga yomonlik qilishni istamayman». Ya’ni mo‘min banda o‘lishni xohlamaydi, Alloh taolo esa unga yomonlik qilishni xohlamaydi. Valiy bo‘lish uchun nimalar qilish kerakligini ham o‘rganib oldik. Ammo bu hadisi sharifni noto‘g‘ri talqin qilish oqibatida ko‘pgina noqulayliklar kelib chiqqanini ham eslatib o‘tmog‘imiz lozim. Ba’zi kishilar bu hadisi sharifdagi ma’nolarning zohirini olib, «Banda nafl ibodatlarni ko‘p qilishi orqali Alloh taolo bilan birlashib ketadi, vahdatul vujud shundandir» degan fikrga borib, ko‘pgina tortishuvlar, adashuvlar va g‘avg‘olarga sabab bo‘lganlar. Biz esa bu narsaning noto‘g‘riligini aytish, hammani bundan ogohlantirish bilan kifoyalanganimiz ma’qul. ("Hadis va Hayot" kitobidan). Vallohu a’lam!
1 May 2022, 11:14 | Savol-javoblar | 167 | Ta’lim va muta’allim
«Zikr ahlidan so‘rang» hay’ati:
Va alaykum assalom! U narsa ilm emas. Inson shar’iy ilmlarni o‘rganib, halol va haromni o‘rganib, doimiy taqvoda bo‘lsa Alloh taolo unga firosat degan narsani beradi. Ya’ni uning ko‘zi bilan birgalikda qalbi ham ko‘ra boshlaydi. Allohdan o‘zga hech kim kelajakda nima bo‘lishini bilmaydi. Yuqoridagi insonlar esa o‘zgalardan ko‘ra holatning haqiqatini insondagi qobilyatni to‘g‘ri baholay oladigan bo‘lishadi. Shuning uchun Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf rahimahulloh kabi olimlar huzuriga kishilar har sohada maslahat olishga kelishadi. Bu ularni g‘aybni bilganlaridan emas, balki Alloh ularning qalbiga ilm nuri va firosatni ato qilganligi tufaylidir. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِنَّ اللهَ تَعَالَى قَالَ: مَنْ عَادَى لِي وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالْحَرْبِ، وَمَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْدِي بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُهُ عَلَيْهِ، وَمَا يَزَالُ عَبْدِي يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ، فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ، وَبَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ، وَيَدَهُ الَّتِي يَبْطِشُ بِهَا، وَرِجْلَهُ الَّتِي يَمْشِي بِهَا، وَإِنْ سَأَلَنِي لَأُعْطِيَنَّهُ، وَلَئِنِ اسْتَعَاذَنِي لَأُعِيذَنَّهُ، وَمَا تَرَدَّدْتُ عَنْ شَيْءٍ أَنَا فَاعِلُهُ تَرَدُّدِي عَنْ نَفْسِ الْمُؤْمِنِ يَكْرَهُ الْمَوْتَ وَأَنَا أَكْرَهُ مَسَاءَتَهُ. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ وَالْإِمَامُ أَحْمَدُ Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Alloh taolo «Kim mening valiyimga dushmanlik qilsa, batahqiq, Men unga urush e’lon qilurman. Bandam Men unga farz qilgan narsalarim ila yaqinlashgani kabi Menga mahbub narsa ila Menga yaqinlasha olmas. Bandam menga nafllari ila yaqinlashishda bardavom bo‘lsa, Men uni yaxshi ko‘rurman. Men uni yaxshi ko‘rsam, uning eshitadigan qulog‘i, ko‘radigan ko‘zi, ushlaydigan qo‘li va yuradigan oyog‘i bo‘lurman. Mendan so‘rasa, albatta, unga berurman. Agar u Mendan panoh tilasa, uni albatta O‘z panohimga olurman. Hech bir narsada mo‘minning joni haqida ikkilanganimdek ikkilangan emasman. U o‘limni yoqtirmaydi. Men esa unga yomonlik qilishni istamayman», dedi», dedilar». Buxoriy va imom Ahmad rivoyat qilganlar. Sharh: Bu hadisi sharifda juda ham nozik masalalar juda ham nozik iboralar bilan bayon qilingan. Shuning uchun uning zohiriy ma’nosiga uchmasdan, ulamolarimiz uzoq izlanishlar oqibatida erishgan nozik natijalarni hushyorlik bilan o‘zlashtirishimiz lozim. Avvalo, bu rivoyat hadisi qudsiy ekanini anglamog‘imiz lozim, chunki Payg‘ambar alayhissalom bu gaplarni Alloh taolodan rivoyat qilmoqdalar. Ikkinchidan, bu rivoyat tasavvuf bobida katta bahslarga sabab bo‘lganligini bilmog‘imiz kerak. Chunki bu erda Alloh taologa valiy bo‘lgan shaxs U Zotga qurbat hosil qilish uchun nima qilishi kerakligi haqida so‘z ketmoqda. Uchinchidan, bu rivoyatda zohiriy ma’nosi ta’vilsiz anglanishi mumkin bo‘lmagan iboralar kelmoqda. Keling, hadisi sharifning matni bilan yaqindan tanishib chiqaylik. «Kim mening valiyimga dushmanlik qilsa, batahqiq, Men unga urush e’lon qilurman». Demak, kim Alloh taologa valiy bo‘lish sharafiga erishgan bo‘lsa, ana shu bandaga dushmanlik qilgan odamni Alloh taolo O‘ziga dushman tutar ekan. Xo‘sh, bunchalik oliy maqomga sazovor bo‘ladigan kishilar kimlar o‘zi? «Valiy so‘zi arab tilida «yaqin do‘st» ma’nosini anglatadi. Oddiy holatlarda, ayniqsa, Qur’oni Karim oyatlaridan kelib chiqadigan ma’nolarda taqvodor mo‘min kishiga valiy deyiladi. Alloh jalla va a’lo «Yunus» surasida bu haqda quyidagilarni aytadi: «Ogoh bo‘lingkim, Allohning do‘stlariga xavf yo‘qdir va ular mahzun ham bo‘lmaslar» (62-oyat). Allohning valiylariga bu dunyoda ham, oxiratda ham hech qanday xavf yo‘qdir. Ular ikki dunyoda ham to‘liq omonlikdadirlar. Ular bu dunyoda Allohga valiy bo‘lganlari uchun, U Zotning ko‘rsatmalari bo‘yicha halol-pok, to‘g‘ri yashaganlari uchun ularga hech narsa xavf-xatar solmaydi. Ularning sog‘lig‘iga, molu mulkiga, obro‘-e’tiboriga, oilasiga, jonlariga hech qanday xavf yo‘q. Shuningdek, oxiratda ham ularga do‘zaxning, undagi azob-uqubatlarning hech qanday xavfi yo‘q. Allohning valiylari bu dunyoyu oxiratda zarracha xafa ham bo‘lmaslar. Ular doimo xursand bo‘lurlar. Ana shu baxtiyor shaxslar – Allohning valiysi bo‘lish sharafiga muyassar bo‘lganlar, ikki dunyoda xavfdan xoli bo‘lganlar, ikki dunyoda xafa bo‘lmaydiganlar kimlar? «Ular iymon keltirganlar va taqvo qilganlardir» («Yunus» surasi, 63-oyat). Demak, Allohning valiysi bo‘lish juda ham oson ekan. Buning uchun avvalo, U Zotga iymon keltirish, ikkinchidan esa taqvodor bo‘lish, ya’ni Allohning aytganini qilib, qaytarganidan qaytib yashash lozim ekan. Kimning iymonida zarracha xato bo‘lsa yoki Allohning ko‘rsatmalari asosida emas, o‘zganing yo‘lida hayot kechirsa yoxud o‘ziga-o‘zi yo‘llanma tuzib olsa, u odam Allohga valiy bo‘lish baxtidan mahrumdir. Allohga valiy bo‘lganlarga esa: «Ularga dunyo hayotida ham, oxiratda ham xushxabar bor. Allohning so‘zlarini o‘zgartirish yo‘q. Ana o‘sha o‘zi buyuk yutuqdir» («Yunus» surasi, 63-oyat). Allohning valiylariga ikki dunyo saodatining xushxabari bor. Ular iymonlari va taqvolari tufayli Allohning inoyati bilan avvalo bu dunyoda saodatli hayot kechiradilar. Oxiratda esa xuddi shu iymonlari va taqvolari sababli jannatga doxil bo‘ladilar. Mazkur xushxabar Allohning so‘zlaridir. «Allohning so‘zlarini o‘zgartirish yo‘q. Ana o‘sha o‘zi buyuk yutuqdir» (63-oyat). Hozirda ba’zi musulmon jamiyatlar bu dunyo hayotida o‘sha ulug‘ yutuqqa erisha olmayotgan bo‘lsalar, bu narsa Allohning kalimalari o‘zgarganiga emas, balki iymon va taqvoda kamchilik borligiga yoki iymon va taqvoning umuman yo‘qligiga dalildir. Ammo urfda va hayotda valiy – avliyo deganda, yuqorida zikr qilingandan ko‘ra tor doiradagi ma’lum bir kishilar ko‘zda tutiladigan bo‘lib qolgan. Ularning vasfi aynan ushbu hadisi sharifda kelgan. Ular Alloh taologa alohida yaqin bo‘lish sharafiga muyassar bo‘lgan saodatmand zotlardir. Ularning qay tarzda Alloh taologa yaqinlik hosil qilganlarining bayoni hadisi sharifning davomida keladi. «Bandam Men unga farz qilgan narsalarim ila yaqinlashgani kabi Menga mahbub narsa ila Menga yaqinlasha olmas». Bundan Alloh taologa yaqin bo‘lish uchun banda avvalo o‘ziga farz qilingan narsalarni o‘rniga qo‘yib ado etadigan bo‘lishi kerak. Farz amallarni bekamu ko‘st ado qilgan banda Alloh taologa yaqin bo‘lar ekan. Farz amallarni qilmay turib, Alloh taologa yaqin bo‘lish haqida o‘ylab o‘tirish ham mumkin emas ekan. Farz amallarni to‘liq ado etib, Alloh taologa yaqinlik hosil qilgan bandalar U Zotga yanada yaqinroq bo‘lish imkoniga ega ekanlar. Buning uchun ular nafl ibodatlar bilan mashg‘ul bo‘lmoqlari lozim ekan. «Bandam menga nafllari ila yaqinlashishda bardavom bo‘lsa, Men uni yaxshi ko‘rurman». Agar banda farzlarni to‘liq ado qilganidan keyin nafllarni bardavom bajarib tursa, ma’lum darajaga etganida Alloh taoloning muhabbatiga sazovor bo‘lar ekan. «Men uni yaxshi ko‘rsam, uning eshitadigan qulog‘i, ko‘radigan ko‘zi, ushlaydigan qo‘li va yuradigan oyog‘i bo‘lurman». Bu jumlada kelgan Alloh taoloning «Uning eshitadigan qulog‘i bo‘laman» degani bandaning faqat Alloh taoloni rozi qiladigan narsalarni eshitadigan, boshqa narsalarni eshitmaydigan holga etib qolishini bildiradi. Bu erda zinhor zohiriy ma’noni xayolga keltirmaslik kerak. Shuningdek, «ko‘radigan ko‘zi» deganda banda Alloh taoloni rozi qiladigan narsadan boshqa narsani ko‘rishdan o‘zini tortadigan, «ushlaydigan qo‘li» deganda banda faqat Alloh taoloni rozi qiladigan narsalarni ushlaydigan bo‘lishini va «yuradigan oyog‘i» deganda banda faqatgina Alloh taoloni rozi qiladigan ishlarga yuradigan holga etishishini tushunmoq kerak. Demak, banda farzlarni ado etish ila Alloh taologa yaqin bo‘ladi. Nafl ibodatlarini ko‘p qilish ila Alloh taoloning muhabbatiga sazovor bo‘ladi. So‘ngra faqat Alloh taoloni rozi qiladigan narsalarni eshitadigan, ko‘radigan, ushlaydigan va Alloh taoloni rozi qiladigan joylarga yuradigan holga erishadi. Bu hol uning uchun alohida bir maqomga erishish imkonini beradi. U holda nimalar bo‘lishini Alloh taoloning quyidagi so‘zlaridan bilib olamiz: «Mendan so‘rasa, albatta, unga berurman. Agar u Mendan panoh tilasa, uni albatta O‘z panohimga olurman». Qisqa qilib aytiladigan bo‘lsa, bu holda banda duosi to‘xtovsiz qabul bo‘ladigan sharafga noil bo‘ladi. Valiylarning holi shundaydir. «Hech bir narsada mo‘minning joni haqida ikkilanganimdek ikkilangan emasman». Bu jumladagi ikkilanish ham Alloh taoloning farishtalariga nisbatan aytilmoqda. Ya’ni bu jumladan farishtalar mo‘minning jonini olishda ikkilanganlari kabi, boshqa biror narsada ikkilanmaydilar, degan ma’no kelib chiqadi. Chunki Alloh taologa ikkilanish nisbatini berib bo‘lmaydi. Xo‘sh, nima uchun farishtalar mo‘min bandaning jonini olishda ikkilanar ekanlar? «U o‘limni yoqtirmaydi. Men esa unga yomonlik qilishni istamayman». Ya’ni mo‘min banda o‘lishni xohlamaydi, Alloh taolo esa unga yomonlik qilishni xohlamaydi. Valiy bo‘lish uchun nimalar qilish kerakligini ham o‘rganib oldik. Ammo bu hadisi sharifni noto‘g‘ri talqin qilish oqibatida ko‘pgina noqulayliklar kelib chiqqanini ham eslatib o‘tmog‘imiz lozim. Ba’zi kishilar bu hadisi sharifdagi ma’nolarning zohirini olib, «Banda nafl ibodatlarni ko‘p qilishi orqali Alloh taolo bilan birlashib ketadi, vahdatul vujud shundandir» degan fikrga borib, ko‘pgina tortishuvlar, adashuvlar va g‘avg‘olarga sabab bo‘lganlar. Biz esa bu narsaning noto‘g‘riligini aytish, hammani bundan ogohlantirish bilan kifoyalanganimiz ma’qul. ("Hadis va Hayot" kitobidan). Vallohu a’lam!
1 May 2022, 11:14 | Savol-javoblar | 167 | Ta’lim va muta’allim