Shayx hazratlariga savol
Assalomu alaykum shayx hazratlari. Marhumlar ortidan qilinadigan amallar xususida savollarim bor edi:1) Yurtimizda marhumlar orqasidan ularni yo‘xlab qilinadigan ko‘pgina marosimlar yo‘lga qo‘yilgan. Jumladan uch, ma‘raka (7, 9 yoki 11-kunlaridan birida ayollar uchun qilinadi), yigirma, qirq, yil, qa‘da ma‘raka (marhumning uning xonadonida istiqomat qilmaydigan yaqinlari unga atab o‘tkazadigan marosim), vahokazo.Bunda har bir yurt va shahar ahlining o‘zlariga yarasha urf-odatlari bor. SHariatimizda bu marosimlarni qilmoqlik hukmi qanday, qilmaslik hukmi (8 tur amal asosida) qanday?2) Uhsbu va shu kabi amallarni savob umidida qilsa qandoq, "urf-odatimiz-da" deb qilsa qandoq, "qilmasa bo‘lmaydi" deb majburlanib qilsa qandoq?3) Ba‘zi bir shaharlarda (masalan, Andijonda) ana shundoq urfga kirgan marosimlarda maxsus kayfiyatlar ham mavjud. Misol ushun, qirq va yil marosimlarda atala, o‘rik sharbati, shiringuruch, ba‘zi ayollar orasida shirinlik tarqatish kabi narsalar bor, bularning hukmi qandoq: urf deb qilsa qandoq, qilmasa bo‘lmaydi degan e‘tiqodda qilsa qandoq, ularni tark qilsa qandoq?4) Ma‘lumotlarga qaraganda qirq va yil marosimlariga nasroniylarda (masalan, Rosiya va Qirg‘izistonda) qattiq amal qilinar ekan, unda albatta o‘rik sharbati (atala va bohqasini aniq bilmadik) tayyorlanar ekan. U holda musulmonlarning bunga munosabatlari qanday bo‘lmog‘i lozim?5) Ba‘zi bir musulmonlar tomonidan bunga o‘xshash ishlarni qilmaslik targ‘ib qilinganida, "buni falon otalarimiz qilgan, piston kishilar ham qilgan. Sen bilganni ular bilmasmidi? Ular qildimi qilaverish kerak" degan raddiyyalar berilishini eshitib qolamiz. Kishi bu o‘rinda qanday ish ko‘rmog‘i lozim?6) Umuman olganda marhumlar ortidan qilinadigan amallarning afzallari, marhum uchun, amal sohibi va bohqalar ushun eng ko‘p foydalirog‘i nimalardan iborat?7) Ana o‘sha amallar qanday niyat va kayfiyatda qilinmog‘i kerak?8) SHariatimizda anashu amllarni qilmoqlik va qilmaslik hukmlari (8 tur amal asosida) qandoq?Javob uchun oldindan rahmat.
Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf rohimahulloh:
Yurtimizda marhumlar orqasidan ularni yo‘xlab qilinadigan ko‘pgina marosimlar yo‘lga qo‘yilgan. Jumladan uch, ma‘raka (7, 9 yoki 11-kunlaridan birida ayollar uchun qilinadi), yigirma, qirq, yil, qa‘da ma‘raka (marhumning uning xonadonida istiqomat qilmaydigan yaqinlari unga atab o‘tkazadigan marosim), vahokazo.Bunda har bir yurt va shahar ahlining o‘zlariga yarasha urf-odatlari bor. SHariatimizda bu marosimlarni qilmoqlik hukmi qanday, qilmaslik hukmi (8 tur amal asosida) qanday?- Bularning birortasi xam shariatda yo‘k.2) Uhsbu va shu kabi amallarni savob umidida qilsa qandoq, "urf-odatimiz-da" deb qilsa qandoq, "qilmasa bo‘lmaydi" deb majburlanib qilsa qandoq?- Xammasi xam joiz emas.3. - Ularni tark kilish lozim. Chunki shariatda yo‘k narsa bid’at bo‘ladi va bid’atni tark kilish lozimdir. Musulmon insonning vazifasi shariatning ko‘rsatmasini bajarishdir. Odamlarning gapiga va kilganiga ko‘r-ko‘rona ergashish emas.4. - Musulmonlar boshka dindagilarga o‘xshamasliklari lozim. Paygambarimiz, kim bir kavmga o‘xshash ish kilsa, u o‘shalardandir, deganlar.5. - Bu kabi gaplar jaxolatdir. Shariatning ko‘rsatmasi turganda unga karshi ish kilish musulmon insonga mutlako joiz emas.6) Umuman olganda marhumlar ortidan qilinadigan amallarning afzallari, marhum uchun, amal sohibi va bohqalar ushun eng ko‘p foydalirog‘i nimalardan iborat?7) Ana o‘sha amallar qanday niyat va kayfiyatda qilinmog‘i kerak?8) SHariatimizda anashu amllarni qilmoqlik va qilmaslik hukmlari (8 tur amal asosida) qandoq?Javob uchun oldindan rahmat.- Bu savollarga «Sharxi talxiysi akiydatut toxaviya» kitobida kelgan matn orkali javob bersam.O‘LGANLARGA DUO KILISh VA ULARGA SAVOB ATASh Tiriklarning duo va sadakalaridan o‘lganlarga manfaat bordir. Sharx: Axli sunnat va jamoa o‘lganlar tiriklarning kilganidan ikki yo‘l bilan manfaat olishlariga, ittifok kilganlar. Birinchisi: ¤lgan odam tirikligida kilgan amalidan (Ya’ni, bandaga u tiriklik chogida oxirati uchun kilgan ishlari, o‘lgandan keyin o‘ziga manfaat etishiga sabab bo‘ladi). Ikkinchisi: Musulmonlarning uning xakiga kilgan duolari va aytgan istigforlari. Uning nomidan kilingan sadakalari va xajlari. Badaniy ibodatning savobi o‘lganga etadimi, yo‘kmi?, degan masalada ixtilof bo‘lgan. Badaniy ibodat, ro‘za, namoz, Kur’on kiroati va zikrga o‘xshagan narsalardan iborat. 1. Abu Xaniyfa, Axmad ibn Xanbal va jumxur (ko‘pchilik) badaniy ibodat savobi o‘lganga etadi, deganlar. 2. Shofe’iy mazxabidan mashxur gap va Molik etmaydi, deydilar. ¤lganga o‘zidan boshkaning amalining savobi etishiga dalil, Kur’onda, Sunnatda, Ijmo’da va Kiyosda bordir: 1. Kur’ondan dalil: – «Ulardan keyin kelganlar: «Ey Robbimiz, bizni va bizdan oldin iymon bilan o‘tgan birodorlarimizni magfirat kilgin»-derlar». (Xashr: 10) Allox taolo ushbu oyatda o‘zlaridan oldin o‘tgan mo‘minlarga magfirat so‘raganlarni madx kilmokda. Bu esa o‘lganlar-tiriklarning istigforidan manfaat olishiga dalolat kiladi. 2. Sunnatdan dalil: Imom Abu Dovudning «Sunan» kitobida Usmon ibn Affon roziyalloxu anxudan kuyidagi xadis rivoyat kilinadi: «Paygambar sollalloxu alayxi vasallam o‘lik dafn kilib bo‘lgandan keyin ustida turib: «Birodaringizga istigfor aytinglar. Unga sobitlik so‘ranglar. Chunki, u xozir so‘rok kilinadi»-der edilar». Shuningdek, Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallamdan o‘lganlarga kabrlarini ziyorat kilgan vaktda duo kilish xakida xadislar kelgan. Imom Muslimning «Saxix» kitoblarida kelgan xadis bunga misol: «Oisha onamiz roziyalloxu anxo Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallamdan: «Kabr axllariga istigfor aytsangiz nima deysiz?»-deb so‘rdilar. U zot sollalloxu alayxi vasallam: «Assalomu alaykum, ey mo‘min va musulmonlar diyori axli. Allox bizdan va sizdan oldin o‘tganlarniyu, keyin kolganlarni raxim kilsin. Va albatta, biz xam sizlarga kelib ko‘shilamiz»-degan-deb javob berganlar. 3. Ijmo’dan dalil: – Islom ummatining e’tiborli asosiy kismi jam bo‘lib, o‘lganga janoza namozidagi duoni dalil kilib, o‘lgan tiriklarning duosidan manfaat oladi, deganlar. Janoza namozidagi duolar ma’lum va mashxurdir. Ularni o‘z axli bilandir. 4. Kiyosdan dalil: Badaniy ibodat bo‘lmish duo o‘lganga manfaat bergandan keyin ro‘za, namoz kabi boshka badaniy iboratlar xam manfaat berishi turgan gap. Chunki, orada fark yo‘k. Buning ustiga boshka badaniy ibodatlar xam manfaat berishi xakida xujjat va dalillar bor. SADAKANING SAVOBI ETIShIGA DALIL: 1. «Bir kishi Rasululox sollalloxu alayxi vasallamdan: «Ey Alloxning Rasuli, onam to‘satdan vafot etdi. ¤ylaymanki, agar gapirsa sadaka kilar edi. Uning nomidan sadaka kilsam, unga ajri-savob bo‘ladimi?»-deb so‘raganda. U zot sollalloxu alayxi vasallam: «Xa!»-deb javob berdilar. (Buxoriy va Muslim Oisha roziyalloxu anxodan rivoyat kilganlar). 2. «Sa’d ibn Uboda roziyalloxu anxu Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallamdan: «Ey Alloxning Rasuli, onam, mening yo‘kligimda vafot etdi. U kishining nomidan sadaka kilsam u kishiga manfaat beradimi?»-deb so‘raganida, Rasulullox sollalloxu alayxi vasallam: «Xa»-deb javob berdilar. Shunda Sa’d roziyalloxu anxu: «Sizni guvox kilamanki, xosildor bogim u kishining nomidan sadaka», dedi. (Buxoriy Ibn Abbosdan rivoyat kilgan). Ro‘zaning savobi etishiga dalil: Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallam: «Kim vafot etsayu zimmasida ro‘za tutish bo‘lsa, uning nomidan valiysi ro‘za tutadi»-deganlar. (Buxoriy va Muslim rivoyat kilganlar). Xajning savobi etishiga dalil: Saxix Buxoriyda Ibn Abbosdan rivoyat kilingan xadisda kuyidagilar aytiladi: «Juxayna kabiylasidan bir ayol Rasulullox sollalloxu alayxi vasallam xuzurlariga kelib: «Onam xaj kilishni nazr kilgan edi. Xaj kilmasdan vafot etib koldi. U kishining nomidan Xaj kilsam bo‘ladimi?»-dedi. U zot sollalloxu alayxi vasallam: «Uning nomidan xaj kil. Aytchi, onagning karzi bo‘lganida ado kilarmiding? Alloxning karzini xam ado kilinglar. Allox vafo kilishga xaklidir»-dedilar. Shuningdek, musulmonlar, o‘lgan odamning karzini boshka birov, xatto begona odam xam, to‘lab ko‘ysa uning zimmasidangi karz sokit bo‘lishiga ijmo’ kilishgan. Buning dalili - Abu Katodaning xadisidir. Abu Katoda roziyalloxu anxu bir o‘likning ikki dinor karzini o‘z bo‘yniga olgan. Keyin o‘sha ikki dinorni xakdorga berganida, Rasulullox sollalloxu alayxi vasallam: «Endi (o‘lganning) terisi sovudi»-deganlar. (al-Xokim rivoyat kilgan). Xuddi ro‘za va xajning savobi etganidek, xak olmasdan, xolisona Kur’on kiroat kilib savobi o‘lganga bagishlansa, uning savobi xam etadi. Agar: «Bu ish o‘tganlar ichida ma’lum bo‘lmagan. Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallam xam buni kilishga irshod kilmaganlarku!»-degan e’tiroz bo‘lsa, javob shulki: Agar, e’tiroz kiluvchi xaj, ro‘za va duoning savobini etishini e’tirof kiladigan bo‘lsa, bular bilan Kur’on kiroati savobining etishi orasida nima fark bor? ¤tganlarning kilmagani savobni etmasligiga dalil emas, deyiladi. Agar, Rasulullox sollalloxu alayxi vasallam boshkaning nomidan ro‘za, namoz, xaj va sadaka ado kilishga irshod kilganlar. Kiroatga esa irshod kilmaganlar, degan e’tiroz bo‘lsa. Javobimiz kuyidagicha: Rasulullox sollalloxu alayxi vasallam sababsiz, avval boshdan irshod kilganlarida kiroatning savobi etmasligiga dalil bo‘lishi mumkin edi. Xakikatda esa, undok bo‘lmagan. Odamlar o‘lgan shaxs nomidan ro‘za tutish, xaj kilish xakida so‘rab kelishganda izn berganlar. Bu esa, boshka narsalar man kilingan, degani emas. (Agar biron kishi Kur’on kiroati xakida so‘raganida izn bergan bo‘lur edilar). Kiroat savobini Rasulullox sollalloxu alayxi vasallamga bagishlashga kelsak. Mutaaxxir ulamolardan ba’zilari bu ishni mustaxab, deganlar, ba’zilari, bid’at, deganlar. Chunki, saxobalar bundok kilmaganlar va o‘zi shundok xam Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallamga u kishining ummatlaridan xar birining yaxshi amali savobi, kiroati Kur’onmi, boshkami etib turadi. Chunki, U zot ummatlarini yaxshi ishlarga dalolat va irshod kilganlar. ¤lgan odam Kur’on kiroatini eshitsa manfaat oladi, degan gap to‘gri emas. Bu gapni mashxur imomlardan birortasi xam aytmaganlar. ¤lik kiroatni eshitishi mumkin. Ammo, eshitib, manfaat olishi sobit emas. Bu narsa xayot vaktida bo‘lishi shart. Chunki, bu ixtiyoriy ishdir va o‘limi bilan kesilgandir. Balki, zararlanishi, alam chekishi mukin. Alloxning amrida yurmagani, kaytarganidan kaytmagani va yaxshi amallarni ko‘prok kilmagani uchun nadomat kilishi mumkin. Bilingki, Kur’on kiroati savobini bagishlash uchun marosim uyushtirish, juz’larni bo‘lib berish, jamoat bo‘lib, ovoz chikarib duo kilish kabi odat bo‘lib kolgan narsalar Paygambar sollalloxu alayxi vasallam, saxobalar, tobe’iynlar, taba tobe’iynlar va mujtaxid ulamolarning birortasidan xam sobit bo‘lmagan. ¤lganning nomidan ro‘za tutish, xaj va sadaka kilishning ma’lum shakli bo‘lmaganidek, Kur’on kiroatining xam ma’lum shakli yoki shart-sharoiti yo‘k. ¤lgan odamga savob bo‘lishini xoxlagan odam o‘zi tilovat kilib, duo ila savobini bagishlab ko‘yaveradi. Ammo, birovni Kur’on tilvot kilib savobini mayyitga bagishlash uchun yonlab olishni o‘tgan azizlardan xech kim kilmagan. Ulamolarimizdan birortalari bu ishga amr kilmaganlar, ruxsat xam bermaganlar. Savobning etishi, amal Allox uchun xolis bo‘lgandagina bo‘ladi. Ajr-xak olish uchun yonlangan odamning kiroati esa, xolisona emas. Shuning uchun undan savob xam xosil bo‘lmaydiki, mayyitga bagishlasa. Shuning uchun xam, imomlardan birortalari ro‘za tutib, namoz o‘kib savobini mayyitga bagishlash uchun birovni kiraga olinadi xam, demaganlar. SAVOBNI BAFIShLASh XAKIDA AXLI BID’ATNING MAZXABI Ba’zi bir axli bid’atlar, o‘tgan odamga na duoning va na boshka narsaning savobi etmaydi, deganlar. Ularning bu gaplari yukorida Kur’on va sunnatdan keltirilgan dalillar ila marduddir. Axli bid’atning dalillari: 1. «Va inson uchun fakat o‘zi sa’y-(xarakat) kilganidan boshka narsa yo‘k». (Najm: 39) 2. «Fakatgina o‘zingiz kilib o‘tgan amallar bilan jazolanursiz». (Yosin: 54) 3. U (jon) foydasiga kasb kilgan narsasi va U (jon) zarariga kasb kilgan narsasi». (Bakara: 286) 4. Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallam: «Vaktiki, odam bolasi o‘lsa, uning uch narsadan boshka amali kesiladi: Sadakai joriya, unga duo kiladigan solix farzand va undan keyin manfaat olinib turiladigan ilm!»-deganlar. (Muslim rivoyat kilgan). Axli bid’atning dalillariga javob: 1. Ularning «Va inson uchun fakat o‘zi sa’y (xarakat) kilganidan boshka narsa yo‘k» (Najm: 39) oyati xakida aytgan gaplariga javob shulki, avvalo, inson o‘z sa’yi-xarakati bilan do‘stlar ortdiradi, farzand ortdiradi, uylanib xotinlik bo‘ladi, yaxshiliklar kiladi, raxmat so‘rab duo kilsalar, sa’y-xarakatidan bo‘lmay nimadan bo‘ladi? Ikkinchidan, Kur’on odam o‘zidan boshkaning sa’yidan manfaat olmaydi, degani yo‘k. Kur’on odam o‘zidan boshkaning sa’yiga ega bo‘lmaydi demokda. Bu ikki ish orasida, ya’ni, insonning o‘zidan boshkaning sa’yidan manfaat olmasligi bilan ega bo‘lmasligi orasidagi fark maxfiy emas, ochik-oydindir. Allox taolo inson fakat o‘z sa’yiga ega ekanligi, boshkaning sa’yiga, o‘sha boshkaning o‘zi ega bo‘lishi xakida xabar berdi. ¤zi ega bo‘lgan narsani esa, xoxlasa o‘ziga olib koladi, xoxlasa boshkaga beradi.Ushbu oyatni o‘zidan oldingisi bilan boglash xam bizning javobimizni kuvvatlaydi. Chunki, odingi oyatda: «Bir jon boshkasining ogirligini ko‘tarmaydi», deyilgan. Bu esa, Allox taolo xech kimni boshka birovning aybi tufayli ikob kilmasligini, bu dunyoning podshoxlariga o‘xshab birovning ma’siyati uchun boshkni jazolamasligini takozo kiladi. Ikkinchidan, xar bir kishi birovning amali bilan emas, fakat o‘z amali ila najot topishini takozo kiladi. Shundok bo‘lgandagina insonning ota - bobolari, o‘tganlari va mashoyixlari amali ila najot topish xakidagi xom xayoli kesiladi.2. Shuningdek «U (jon) foydasiga kasb kilgan narsasi va U (jon) zarariga kasb kilgan narsasi», (Bakara: 286) oyatining ma’nosi xam avvalgi oyatning ma’nosiga o‘xshaydi. Xar bir shaxs o‘z kasbining egasi, birovning kasbining egasi emasdir. Xar bir shaxs o‘z ma’siyati tufayli ikob kilinur, boshkaning ma’siyati tufayli emas. 3. Endi «Fakatgina o‘zingiz kilib o‘tgan amallar bilan jazolanursiz» (Yosin: 54) oyati siyokiga to‘lik karaydigan bo‘lsak: «Bugungi kunda biror jonga xech zulm kilinmas. Fakatgina o‘zingiz kilib o‘tgan amallar bilan jazolanursiz», (Yosin: 54) deyilgan. Ya’ni, bir bandaning boshka birovning kilgan amali tufayli jazoga tortilmasligi ta’kidlanmokda. Boshkaning amalidan manfaat olishi emas. 4. Odam bolasi o‘lsa undan amali kesilish xakidagi xadisga kelsak. Bu xadisning dalil kilib keltirishning o‘zi noto‘gridir. Chunki, unda «amal kesiladi» deyilgan, «manfaatlanishi kesiladi», deyilmagan. Xar bir amalga uni kiluvchisi egadir. Xoxlasa o‘ziga oladi, xoxlasa o‘zgaga bagishlaydi». Ilova: Motam ma’nosida – o‘tganlarni yo‘klab kilinadigan marosim «vaziyma» deyiladi. Uning kuni, oyi, vakti, sifati va taomi belgilangan emas. O‘zidan ortdirganda, tiriklarning rizkini kiymay, ifsrof va bid’atdan chetlanib, xojatmandlarni ko‘prok chorlab kilinsa savob bo‘ladi.
21 Aprel 2022, 17:45 | Savol-javoblar | 198 | Boshqa ibodatlar
Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf rohimahulloh:
Yurtimizda marhumlar orqasidan ularni yo‘xlab qilinadigan ko‘pgina marosimlar yo‘lga qo‘yilgan. Jumladan uch, ma‘raka (7, 9 yoki 11-kunlaridan birida ayollar uchun qilinadi), yigirma, qirq, yil, qa‘da ma‘raka (marhumning uning xonadonida istiqomat qilmaydigan yaqinlari unga atab o‘tkazadigan marosim), vahokazo.Bunda har bir yurt va shahar ahlining o‘zlariga yarasha urf-odatlari bor. SHariatimizda bu marosimlarni qilmoqlik hukmi qanday, qilmaslik hukmi (8 tur amal asosida) qanday?- Bularning birortasi xam shariatda yo‘k.2) Uhsbu va shu kabi amallarni savob umidida qilsa qandoq, "urf-odatimiz-da" deb qilsa qandoq, "qilmasa bo‘lmaydi" deb majburlanib qilsa qandoq?- Xammasi xam joiz emas.3. - Ularni tark kilish lozim. Chunki shariatda yo‘k narsa bid’at bo‘ladi va bid’atni tark kilish lozimdir. Musulmon insonning vazifasi shariatning ko‘rsatmasini bajarishdir. Odamlarning gapiga va kilganiga ko‘r-ko‘rona ergashish emas.4. - Musulmonlar boshka dindagilarga o‘xshamasliklari lozim. Paygambarimiz, kim bir kavmga o‘xshash ish kilsa, u o‘shalardandir, deganlar.5. - Bu kabi gaplar jaxolatdir. Shariatning ko‘rsatmasi turganda unga karshi ish kilish musulmon insonga mutlako joiz emas.6) Umuman olganda marhumlar ortidan qilinadigan amallarning afzallari, marhum uchun, amal sohibi va bohqalar ushun eng ko‘p foydalirog‘i nimalardan iborat?7) Ana o‘sha amallar qanday niyat va kayfiyatda qilinmog‘i kerak?8) SHariatimizda anashu amllarni qilmoqlik va qilmaslik hukmlari (8 tur amal asosida) qandoq?Javob uchun oldindan rahmat.- Bu savollarga «Sharxi talxiysi akiydatut toxaviya» kitobida kelgan matn orkali javob bersam.O‘LGANLARGA DUO KILISh VA ULARGA SAVOB ATASh Tiriklarning duo va sadakalaridan o‘lganlarga manfaat bordir. Sharx: Axli sunnat va jamoa o‘lganlar tiriklarning kilganidan ikki yo‘l bilan manfaat olishlariga, ittifok kilganlar. Birinchisi: ¤lgan odam tirikligida kilgan amalidan (Ya’ni, bandaga u tiriklik chogida oxirati uchun kilgan ishlari, o‘lgandan keyin o‘ziga manfaat etishiga sabab bo‘ladi). Ikkinchisi: Musulmonlarning uning xakiga kilgan duolari va aytgan istigforlari. Uning nomidan kilingan sadakalari va xajlari. Badaniy ibodatning savobi o‘lganga etadimi, yo‘kmi?, degan masalada ixtilof bo‘lgan. Badaniy ibodat, ro‘za, namoz, Kur’on kiroati va zikrga o‘xshagan narsalardan iborat. 1. Abu Xaniyfa, Axmad ibn Xanbal va jumxur (ko‘pchilik) badaniy ibodat savobi o‘lganga etadi, deganlar. 2. Shofe’iy mazxabidan mashxur gap va Molik etmaydi, deydilar. ¤lganga o‘zidan boshkaning amalining savobi etishiga dalil, Kur’onda, Sunnatda, Ijmo’da va Kiyosda bordir: 1. Kur’ondan dalil: – «Ulardan keyin kelganlar: «Ey Robbimiz, bizni va bizdan oldin iymon bilan o‘tgan birodorlarimizni magfirat kilgin»-derlar». (Xashr: 10) Allox taolo ushbu oyatda o‘zlaridan oldin o‘tgan mo‘minlarga magfirat so‘raganlarni madx kilmokda. Bu esa o‘lganlar-tiriklarning istigforidan manfaat olishiga dalolat kiladi. 2. Sunnatdan dalil: Imom Abu Dovudning «Sunan» kitobida Usmon ibn Affon roziyalloxu anxudan kuyidagi xadis rivoyat kilinadi: «Paygambar sollalloxu alayxi vasallam o‘lik dafn kilib bo‘lgandan keyin ustida turib: «Birodaringizga istigfor aytinglar. Unga sobitlik so‘ranglar. Chunki, u xozir so‘rok kilinadi»-der edilar». Shuningdek, Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallamdan o‘lganlarga kabrlarini ziyorat kilgan vaktda duo kilish xakida xadislar kelgan. Imom Muslimning «Saxix» kitoblarida kelgan xadis bunga misol: «Oisha onamiz roziyalloxu anxo Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallamdan: «Kabr axllariga istigfor aytsangiz nima deysiz?»-deb so‘rdilar. U zot sollalloxu alayxi vasallam: «Assalomu alaykum, ey mo‘min va musulmonlar diyori axli. Allox bizdan va sizdan oldin o‘tganlarniyu, keyin kolganlarni raxim kilsin. Va albatta, biz xam sizlarga kelib ko‘shilamiz»-degan-deb javob berganlar. 3. Ijmo’dan dalil: – Islom ummatining e’tiborli asosiy kismi jam bo‘lib, o‘lganga janoza namozidagi duoni dalil kilib, o‘lgan tiriklarning duosidan manfaat oladi, deganlar. Janoza namozidagi duolar ma’lum va mashxurdir. Ularni o‘z axli bilandir. 4. Kiyosdan dalil: Badaniy ibodat bo‘lmish duo o‘lganga manfaat bergandan keyin ro‘za, namoz kabi boshka badaniy iboratlar xam manfaat berishi turgan gap. Chunki, orada fark yo‘k. Buning ustiga boshka badaniy ibodatlar xam manfaat berishi xakida xujjat va dalillar bor. SADAKANING SAVOBI ETIShIGA DALIL: 1. «Bir kishi Rasululox sollalloxu alayxi vasallamdan: «Ey Alloxning Rasuli, onam to‘satdan vafot etdi. ¤ylaymanki, agar gapirsa sadaka kilar edi. Uning nomidan sadaka kilsam, unga ajri-savob bo‘ladimi?»-deb so‘raganda. U zot sollalloxu alayxi vasallam: «Xa!»-deb javob berdilar. (Buxoriy va Muslim Oisha roziyalloxu anxodan rivoyat kilganlar). 2. «Sa’d ibn Uboda roziyalloxu anxu Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallamdan: «Ey Alloxning Rasuli, onam, mening yo‘kligimda vafot etdi. U kishining nomidan sadaka kilsam u kishiga manfaat beradimi?»-deb so‘raganida, Rasulullox sollalloxu alayxi vasallam: «Xa»-deb javob berdilar. Shunda Sa’d roziyalloxu anxu: «Sizni guvox kilamanki, xosildor bogim u kishining nomidan sadaka», dedi. (Buxoriy Ibn Abbosdan rivoyat kilgan). Ro‘zaning savobi etishiga dalil: Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallam: «Kim vafot etsayu zimmasida ro‘za tutish bo‘lsa, uning nomidan valiysi ro‘za tutadi»-deganlar. (Buxoriy va Muslim rivoyat kilganlar). Xajning savobi etishiga dalil: Saxix Buxoriyda Ibn Abbosdan rivoyat kilingan xadisda kuyidagilar aytiladi: «Juxayna kabiylasidan bir ayol Rasulullox sollalloxu alayxi vasallam xuzurlariga kelib: «Onam xaj kilishni nazr kilgan edi. Xaj kilmasdan vafot etib koldi. U kishining nomidan Xaj kilsam bo‘ladimi?»-dedi. U zot sollalloxu alayxi vasallam: «Uning nomidan xaj kil. Aytchi, onagning karzi bo‘lganida ado kilarmiding? Alloxning karzini xam ado kilinglar. Allox vafo kilishga xaklidir»-dedilar. Shuningdek, musulmonlar, o‘lgan odamning karzini boshka birov, xatto begona odam xam, to‘lab ko‘ysa uning zimmasidangi karz sokit bo‘lishiga ijmo’ kilishgan. Buning dalili - Abu Katodaning xadisidir. Abu Katoda roziyalloxu anxu bir o‘likning ikki dinor karzini o‘z bo‘yniga olgan. Keyin o‘sha ikki dinorni xakdorga berganida, Rasulullox sollalloxu alayxi vasallam: «Endi (o‘lganning) terisi sovudi»-deganlar. (al-Xokim rivoyat kilgan). Xuddi ro‘za va xajning savobi etganidek, xak olmasdan, xolisona Kur’on kiroat kilib savobi o‘lganga bagishlansa, uning savobi xam etadi. Agar: «Bu ish o‘tganlar ichida ma’lum bo‘lmagan. Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallam xam buni kilishga irshod kilmaganlarku!»-degan e’tiroz bo‘lsa, javob shulki: Agar, e’tiroz kiluvchi xaj, ro‘za va duoning savobini etishini e’tirof kiladigan bo‘lsa, bular bilan Kur’on kiroati savobining etishi orasida nima fark bor? ¤tganlarning kilmagani savobni etmasligiga dalil emas, deyiladi. Agar, Rasulullox sollalloxu alayxi vasallam boshkaning nomidan ro‘za, namoz, xaj va sadaka ado kilishga irshod kilganlar. Kiroatga esa irshod kilmaganlar, degan e’tiroz bo‘lsa. Javobimiz kuyidagicha: Rasulullox sollalloxu alayxi vasallam sababsiz, avval boshdan irshod kilganlarida kiroatning savobi etmasligiga dalil bo‘lishi mumkin edi. Xakikatda esa, undok bo‘lmagan. Odamlar o‘lgan shaxs nomidan ro‘za tutish, xaj kilish xakida so‘rab kelishganda izn berganlar. Bu esa, boshka narsalar man kilingan, degani emas. (Agar biron kishi Kur’on kiroati xakida so‘raganida izn bergan bo‘lur edilar). Kiroat savobini Rasulullox sollalloxu alayxi vasallamga bagishlashga kelsak. Mutaaxxir ulamolardan ba’zilari bu ishni mustaxab, deganlar, ba’zilari, bid’at, deganlar. Chunki, saxobalar bundok kilmaganlar va o‘zi shundok xam Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallamga u kishining ummatlaridan xar birining yaxshi amali savobi, kiroati Kur’onmi, boshkami etib turadi. Chunki, U zot ummatlarini yaxshi ishlarga dalolat va irshod kilganlar. ¤lgan odam Kur’on kiroatini eshitsa manfaat oladi, degan gap to‘gri emas. Bu gapni mashxur imomlardan birortasi xam aytmaganlar. ¤lik kiroatni eshitishi mumkin. Ammo, eshitib, manfaat olishi sobit emas. Bu narsa xayot vaktida bo‘lishi shart. Chunki, bu ixtiyoriy ishdir va o‘limi bilan kesilgandir. Balki, zararlanishi, alam chekishi mukin. Alloxning amrida yurmagani, kaytarganidan kaytmagani va yaxshi amallarni ko‘prok kilmagani uchun nadomat kilishi mumkin. Bilingki, Kur’on kiroati savobini bagishlash uchun marosim uyushtirish, juz’larni bo‘lib berish, jamoat bo‘lib, ovoz chikarib duo kilish kabi odat bo‘lib kolgan narsalar Paygambar sollalloxu alayxi vasallam, saxobalar, tobe’iynlar, taba tobe’iynlar va mujtaxid ulamolarning birortasidan xam sobit bo‘lmagan. ¤lganning nomidan ro‘za tutish, xaj va sadaka kilishning ma’lum shakli bo‘lmaganidek, Kur’on kiroatining xam ma’lum shakli yoki shart-sharoiti yo‘k. ¤lgan odamga savob bo‘lishini xoxlagan odam o‘zi tilovat kilib, duo ila savobini bagishlab ko‘yaveradi. Ammo, birovni Kur’on tilvot kilib savobini mayyitga bagishlash uchun yonlab olishni o‘tgan azizlardan xech kim kilmagan. Ulamolarimizdan birortalari bu ishga amr kilmaganlar, ruxsat xam bermaganlar. Savobning etishi, amal Allox uchun xolis bo‘lgandagina bo‘ladi. Ajr-xak olish uchun yonlangan odamning kiroati esa, xolisona emas. Shuning uchun undan savob xam xosil bo‘lmaydiki, mayyitga bagishlasa. Shuning uchun xam, imomlardan birortalari ro‘za tutib, namoz o‘kib savobini mayyitga bagishlash uchun birovni kiraga olinadi xam, demaganlar. SAVOBNI BAFIShLASh XAKIDA AXLI BID’ATNING MAZXABI Ba’zi bir axli bid’atlar, o‘tgan odamga na duoning va na boshka narsaning savobi etmaydi, deganlar. Ularning bu gaplari yukorida Kur’on va sunnatdan keltirilgan dalillar ila marduddir. Axli bid’atning dalillari: 1. «Va inson uchun fakat o‘zi sa’y-(xarakat) kilganidan boshka narsa yo‘k». (Najm: 39) 2. «Fakatgina o‘zingiz kilib o‘tgan amallar bilan jazolanursiz». (Yosin: 54) 3. U (jon) foydasiga kasb kilgan narsasi va U (jon) zarariga kasb kilgan narsasi». (Bakara: 286) 4. Paygambarimiz sollalloxu alayxi vasallam: «Vaktiki, odam bolasi o‘lsa, uning uch narsadan boshka amali kesiladi: Sadakai joriya, unga duo kiladigan solix farzand va undan keyin manfaat olinib turiladigan ilm!»-deganlar. (Muslim rivoyat kilgan). Axli bid’atning dalillariga javob: 1. Ularning «Va inson uchun fakat o‘zi sa’y (xarakat) kilganidan boshka narsa yo‘k» (Najm: 39) oyati xakida aytgan gaplariga javob shulki, avvalo, inson o‘z sa’yi-xarakati bilan do‘stlar ortdiradi, farzand ortdiradi, uylanib xotinlik bo‘ladi, yaxshiliklar kiladi, raxmat so‘rab duo kilsalar, sa’y-xarakatidan bo‘lmay nimadan bo‘ladi? Ikkinchidan, Kur’on odam o‘zidan boshkaning sa’yidan manfaat olmaydi, degani yo‘k. Kur’on odam o‘zidan boshkaning sa’yiga ega bo‘lmaydi demokda. Bu ikki ish orasida, ya’ni, insonning o‘zidan boshkaning sa’yidan manfaat olmasligi bilan ega bo‘lmasligi orasidagi fark maxfiy emas, ochik-oydindir. Allox taolo inson fakat o‘z sa’yiga ega ekanligi, boshkaning sa’yiga, o‘sha boshkaning o‘zi ega bo‘lishi xakida xabar berdi. ¤zi ega bo‘lgan narsani esa, xoxlasa o‘ziga olib koladi, xoxlasa boshkaga beradi.Ushbu oyatni o‘zidan oldingisi bilan boglash xam bizning javobimizni kuvvatlaydi. Chunki, odingi oyatda: «Bir jon boshkasining ogirligini ko‘tarmaydi», deyilgan. Bu esa, Allox taolo xech kimni boshka birovning aybi tufayli ikob kilmasligini, bu dunyoning podshoxlariga o‘xshab birovning ma’siyati uchun boshkni jazolamasligini takozo kiladi. Ikkinchidan, xar bir kishi birovning amali bilan emas, fakat o‘z amali ila najot topishini takozo kiladi. Shundok bo‘lgandagina insonning ota - bobolari, o‘tganlari va mashoyixlari amali ila najot topish xakidagi xom xayoli kesiladi.2. Shuningdek «U (jon) foydasiga kasb kilgan narsasi va U (jon) zarariga kasb kilgan narsasi», (Bakara: 286) oyatining ma’nosi xam avvalgi oyatning ma’nosiga o‘xshaydi. Xar bir shaxs o‘z kasbining egasi, birovning kasbining egasi emasdir. Xar bir shaxs o‘z ma’siyati tufayli ikob kilinur, boshkaning ma’siyati tufayli emas. 3. Endi «Fakatgina o‘zingiz kilib o‘tgan amallar bilan jazolanursiz» (Yosin: 54) oyati siyokiga to‘lik karaydigan bo‘lsak: «Bugungi kunda biror jonga xech zulm kilinmas. Fakatgina o‘zingiz kilib o‘tgan amallar bilan jazolanursiz», (Yosin: 54) deyilgan. Ya’ni, bir bandaning boshka birovning kilgan amali tufayli jazoga tortilmasligi ta’kidlanmokda. Boshkaning amalidan manfaat olishi emas. 4. Odam bolasi o‘lsa undan amali kesilish xakidagi xadisga kelsak. Bu xadisning dalil kilib keltirishning o‘zi noto‘gridir. Chunki, unda «amal kesiladi» deyilgan, «manfaatlanishi kesiladi», deyilmagan. Xar bir amalga uni kiluvchisi egadir. Xoxlasa o‘ziga oladi, xoxlasa o‘zgaga bagishlaydi». Ilova: Motam ma’nosida – o‘tganlarni yo‘klab kilinadigan marosim «vaziyma» deyiladi. Uning kuni, oyi, vakti, sifati va taomi belgilangan emas. O‘zidan ortdirganda, tiriklarning rizkini kiymay, ifsrof va bid’atdan chetlanib, xojatmandlarni ko‘prok chorlab kilinsa savob bo‘ladi.
21 Aprel 2022, 17:45 | Savol-javoblar | 198 | Boshqa ibodatlar