Ароқ сотувчининг пули
Ассалому алайкум! Мен лабо ҳайдайман, бугун бир ҳамкасбим бир иш бор экан мен бўшамаяпман сиз қилиб беринг деди. Мен у инсонга телефон қилиб охак 200 кг олиб бориш керакмиди сизга десам ҳа деди мен 200 кг оҳак олиб борсам (шахсий пулимга) у инсон дўкон қураётга экан. Мен оҳакни тушурдим ва у инсон менга дўкондан пул олиб беришини айтди ва у киши ароқ дўконидан пул олиб берди. Мен умуман билмаган эдим ароқ дўконини эгаси эканини. Менга берган пули ҳалол бўладими? Янги қураётган дўкони ҳам ароқ дўкони бўлиб чиқса (битганидан кейин) менга гуноҳ ёзиладими? Бу ҳолатда мен нима қилай?
«Зикр аҳлидан сўранг» ҳайъати:
– Ва алайкум ассалом! Ҳаромдан топилган молдан қарзни адо қилишБир киши қарздор бўлса, қўлида ҳаром молдан бошқа мол бўлмаса, қарзини ўша молдан тўлаши жоизми? ما حرم أخذه حرم إعطاؤه Олиш ҳаром бўлган нарсани бериш ҳам ҳаромдир. الربا و الرشوة و أجرة الزنا و أجرة الغناء، كلّ ذالك حرام سخت، لم يخرج من ملك صاحبه، فلا يجوز تأدية القرض به «Рибо, пора, зино ва отарчиликдан топилган пулларнинг барчаси ҳаром, нопокдир. Булар берувчининг мулкидан чиқмаган бўлиб, қарзни булар билан адо қилиш жоиз эмас».
Фиқҳ китобларимиздан олинган ушбу иборадан кўриниб турибдики, ҳаромдан топилган мол кимдан олинган бўлса, ўшанинг мулки ҳисобланади. Агар эгалари аниқ бўлса, уларга қайтариб бериш вожибдир. Агар маълум бўлмаса, улар кимнинг моли бўлса, ўшалар тарафидан садақа қилиш вожиб бўлади. Ким ушбу молдан қарзини тўласа, бировнинг молини ишлатгани учун гуноҳкор бўлади.
Шундай фатво берилган: «Агар қарздор судхўрлик, қимор, маст қилувчи ичимлик, зино орқали мол топган бўлса, уни ўзи ишлатиши ва ундан фойдаланиши жоиз эмас. Ҳақдорлар (қарз эгалари) ҳам ундан ўша молни олиб фойдаланиши ҳақида уламолар тўрт хил фикр айтишган:
1. Ибн Қосим Моликий роҳимаҳуллоҳ айтадилар: «Қарздорнинг ҳалолу ҳаром аралашган моли бўлиб, ҳалоли кўп бўлса, ҳақдор ҳаққини ўша молдан олиши ва ундан фойдаланиши жоиздир»
2. Ибн Ваҳб Моликий роҳимаҳуллоҳ: «Қарздорнинг ҳаром молидан олиб, ундан фойдаланиш жоиз эмас. Аллома Ибн Рушд Моликий: «Агар молнинг кўпи ҳалолдан бўлса, қарзини олиши ва ундан фойдаланиши жоиз. Агар молининг кўпи ҳаром бўлса, ундан қарзни олиш ҳам, фойдаланиш ҳам жоиз эмас».
3. Имом Муҳаммад Шайбоний роҳимаҳуллоҳ айтади: «Ҳақдор одам қарздор кишининг ҳаром молидан қарзини ундириб олиши ва ундан фойдаланиши дурустдир. Агар ушбу масала қозининг олдига олиб борилса, қазоан жоиз деб ҳукм қилинади, диёнатан эса жоиз эмас».
4. Бошқа аҳли илмлар шундай дейишган: «Қарздор қарзини ҳаром молдан тўлаётган бўлса ва бу ҳақдорга маълум бўлиб қолса, уни олиши ва фойдаланиши жоиз эмас. Лекин ҳалол молдан берса, олиш ҳам, фойдаланиш ҳам жоиз». Мана шу ҳолатда ҳақдор киши қарзнинг қандай молдан берилаётганлигини қарздор кишидан сўраш вожибми ёки вожиб эмасми? Мусулмон мусулмон ҳақида яхши гумонда бўлиши керак. Лекин фисқу фужури ортадиган бўлса, иложи йўқ.
Бу тўрт қавлдан фатво берилгани шуки, қарздорнинг хузуридаги мол асл эгасининг розилигисиз, шариат кўрсатмаларига зид тарзда, масалан, ўғрилик, қароқчилик йўли билан топилган бўлса, ҳақдорнинг бундай молдан олиши ва фойдаланиши жоиз эмас. Қарздорнинг ҳузуридаги мол шариат кўрсатмаларига зид бўлса ҳам, эгасининг розилиги орқали топилган бўлса, масалан, судхўрлик, қимор, зино сабабидан топилган бўлса, ҳаққини шу молдан олиш қазоан жоиз, диёнатан жоиз эмас, яъни тақво нуқтаи назаридан олмагани афзалдир.
Баъзи уламолар бундай ҳолатдаги қарздор кишига юқорида зикр қилинган ишлар динида ҳаром саналмаган ғайридинлардан қарз олиб, ҳақдорга тўлашни тавсия қиладилар. Шунда у ғайридинлардан олган қарзини мазкур ғайришаръий йўл билан топилган молдан тўлайверади. Валлоҳу аълам! Муфтий Камолиддин Рошидий.
10 Май 2022, 03:37 | Савол-жавоблар | 164 | Турли саволлар
«Зикр аҳлидан сўранг» ҳайъати:
– Ва алайкум ассалом! Ҳаромдан топилган молдан қарзни адо қилишБир киши қарздор бўлса, қўлида ҳаром молдан бошқа мол бўлмаса, қарзини ўша молдан тўлаши жоизми? ما حرم أخذه حرم إعطاؤه Олиш ҳаром бўлган нарсани бериш ҳам ҳаромдир. الربا و الرشوة و أجرة الزنا و أجرة الغناء، كلّ ذالك حرام سخت، لم يخرج من ملك صاحبه، فلا يجوز تأدية القرض به «Рибо, пора, зино ва отарчиликдан топилган пулларнинг барчаси ҳаром, нопокдир. Булар берувчининг мулкидан чиқмаган бўлиб, қарзни булар билан адо қилиш жоиз эмас».
Фиқҳ китобларимиздан олинган ушбу иборадан кўриниб турибдики, ҳаромдан топилган мол кимдан олинган бўлса, ўшанинг мулки ҳисобланади. Агар эгалари аниқ бўлса, уларга қайтариб бериш вожибдир. Агар маълум бўлмаса, улар кимнинг моли бўлса, ўшалар тарафидан садақа қилиш вожиб бўлади. Ким ушбу молдан қарзини тўласа, бировнинг молини ишлатгани учун гуноҳкор бўлади.
Шундай фатво берилган: «Агар қарздор судхўрлик, қимор, маст қилувчи ичимлик, зино орқали мол топган бўлса, уни ўзи ишлатиши ва ундан фойдаланиши жоиз эмас. Ҳақдорлар (қарз эгалари) ҳам ундан ўша молни олиб фойдаланиши ҳақида уламолар тўрт хил фикр айтишган:
1. Ибн Қосим Моликий роҳимаҳуллоҳ айтадилар: «Қарздорнинг ҳалолу ҳаром аралашган моли бўлиб, ҳалоли кўп бўлса, ҳақдор ҳаққини ўша молдан олиши ва ундан фойдаланиши жоиздир»
2. Ибн Ваҳб Моликий роҳимаҳуллоҳ: «Қарздорнинг ҳаром молидан олиб, ундан фойдаланиш жоиз эмас. Аллома Ибн Рушд Моликий: «Агар молнинг кўпи ҳалолдан бўлса, қарзини олиши ва ундан фойдаланиши жоиз. Агар молининг кўпи ҳаром бўлса, ундан қарзни олиш ҳам, фойдаланиш ҳам жоиз эмас».
3. Имом Муҳаммад Шайбоний роҳимаҳуллоҳ айтади: «Ҳақдор одам қарздор кишининг ҳаром молидан қарзини ундириб олиши ва ундан фойдаланиши дурустдир. Агар ушбу масала қозининг олдига олиб борилса, қазоан жоиз деб ҳукм қилинади, диёнатан эса жоиз эмас».
4. Бошқа аҳли илмлар шундай дейишган: «Қарздор қарзини ҳаром молдан тўлаётган бўлса ва бу ҳақдорга маълум бўлиб қолса, уни олиши ва фойдаланиши жоиз эмас. Лекин ҳалол молдан берса, олиш ҳам, фойдаланиш ҳам жоиз». Мана шу ҳолатда ҳақдор киши қарзнинг қандай молдан берилаётганлигини қарздор кишидан сўраш вожибми ёки вожиб эмасми? Мусулмон мусулмон ҳақида яхши гумонда бўлиши керак. Лекин фисқу фужури ортадиган бўлса, иложи йўқ.
Бу тўрт қавлдан фатво берилгани шуки, қарздорнинг хузуридаги мол асл эгасининг розилигисиз, шариат кўрсатмаларига зид тарзда, масалан, ўғрилик, қароқчилик йўли билан топилган бўлса, ҳақдорнинг бундай молдан олиши ва фойдаланиши жоиз эмас. Қарздорнинг ҳузуридаги мол шариат кўрсатмаларига зид бўлса ҳам, эгасининг розилиги орқали топилган бўлса, масалан, судхўрлик, қимор, зино сабабидан топилган бўлса, ҳаққини шу молдан олиш қазоан жоиз, диёнатан жоиз эмас, яъни тақво нуқтаи назаридан олмагани афзалдир.
Баъзи уламолар бундай ҳолатдаги қарздор кишига юқорида зикр қилинган ишлар динида ҳаром саналмаган ғайридинлардан қарз олиб, ҳақдорга тўлашни тавсия қиладилар. Шунда у ғайридинлардан олган қарзини мазкур ғайришаръий йўл билан топилган молдан тўлайверади. Валлоҳу аълам! Муфтий Камолиддин Рошидий.
10 Май 2022, 03:37 | Савол-жавоблар | 164 | Турли саволлар